Περιγράψαμε σύντομα 12+1 περιπτώσεις χαμένων θησαυρών για το Ρέθυμνο, στους οποίους θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε πολλές συνέχειες και να παραθέσουμε πληθώρα στοιχείων. Το αποτέλεσμα δεν αλλάζει αν δεν αλλάξουμε οι ίδιοι και μετά απαιτήσουμε το ίδιο από τους κατά καιρούς άρχοντές μας. Μέχρι τότε κάπου από το επέκεινα η Esther Lovejoy θα γελά με την κουτοπονηριά μας, ο Νικόλαος και η Μαρία Καστρινάκη θα φρικιούν βλέποντας η δωρεά τους να γίνεται ιδιωτικός οίκος μόδας (εικόνα), ο Σταμάτης Ρολόγης θα τα μάχεται τη σύζυγό του, που δώρισε την περιουσία τους στην Εκκλησία, και θα στρέφει αλλού το πρόσωπο βλέποντας τον τάφο του να βεβηλώνεται. Ο Θ. ντε Χιόστακ θα αντιμετωπίζει με τρόμο τη μετατροπή του Νοσοκομείου σε Αστυνομικό Μέγαρο, χωρίς καν πρόβλεψη εξυπηρέτησης υπογείως της πόλης που ευεργέτησε. Ο Μ. Μοσχάκης θα το έχει πάρει πια απόφαση ότι ξεχάστηκε οριστικά, όπως και ο συνονόματός του Μιχαήλ Μαρούλης. Όσο για τον Εμμανουήλ Καούνη, το όνομά του κινδυνεύει να ακούγεται μόνο εν όσω ο γιος του Λεωνίδας και η Εύα Λαδιά θυμούνται την προσφορά του, ενώ η Αργίνη Φραγκούλη θα αρκείται στα μνημόσυνα της Κρητικής Εστίας, κοιτάζοντας πάντα προς το Παγκράτι και όχι προς την Κρήτη, μη δει το ρημαγμένο σπίτι της, που είχε οραματιστεί να το αντικρίσει ως πολιτιστικό κέντρο. Η Νίκη Γουλανδρή, εκείνη δεν έχει ευτυχώς ανάγκη το Ρέθυμνο για την υστεροφημία της, όπως άλλωστε και ο Γιώργος Εκκεκάκης, που περιμένει οκτώ ολόκληρα χρόνια για να δωρίσει (αυτός, και μετά θάνατον η οικογένειά του) την καλύτερη κρητολογική βιβλιοθήκη του κόσμου στη Βιβλιοθήκη της πόλης που τον γέννησε. Όπως το είχε διείδει από νωρίς κάποιος φίλος, αν την είχε προσφέρει στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, την επόμενη εβδομάδα το αργότερο θα τον είχε επισκεφθεί αντιπροσωπεία της βιβλιοθήκης του ιδρύματος για να εκτιμήσει τη δωρεά και θα του είχε προτείνει ένα ποσόν που θα ξεπερνούσε κατά πολύ το εκατομμύριο. Και επειδή είναι σίγουρο ότι ο καλός συμπολίτης θα το αρνούνταν, θα του προσέφερε όσες υποτροφίες σπουδών χρειάζονταν στο μέλλον τα εγγόνια του και τα δισέγγονά του…
του Χάρη Στρατιδάκη 
Νίκη Γουλανδρή (1925-2019): Σύζυγος του επίσης ευπατρίδη Άγγελο Γουλανδρή, ίδρυσε μαζί του το 1964 το ομώνυμο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το οποίο χρηματοδοτούσε μέχρι τον θάνατό της πέρυσι. Κατόπιν εισήγησης τής τότε αντιπροέδρου του Φαλής Γ. Βογιατζάκη αποφάσισαν τη δημιουργία παραρτήματος στο Ρέθυμνο, στο ερειπωμένο τότε τέμενος Βελή Πασά. Τελικά, με τη βοήθεια και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, δημιούργησαν και λειτουργούν εδώ και μια δεκαετία Παλαιοντολογικό Μουσείο, ένα από τα ελάχιστα στον ελληνικό χώρο. Ο Δήμος Ρεθύμνης δεν αντιπροσωπεύτηκε στην κηδεία της, παρά μόνο στο τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνό της, αφού χρειάστηκε απ’ αυτή εδώ τη στήλη να τον εγκαλέσουμε για τη στάση του αυτή. Η πλατεία μπροστά στο Μουσείο δεν έχει ακόμα πάρει επίσημα το όνομά της, αφού δεν έχει υπάρξει σχετική απόφαση της Επιτροπής Ονοματοδοσίας, όπως είχαμε υποδείξει. Εξυπακούεται ότι ο Δήμος Ρεθύμνης δεν έχει υποβάλλει πρόταση για ονοματοδοσία δρόμου ούτε και για την Φαλή Γ. Βογιατζάκη, όπως είχαμε επίσης προτείνει, η οποία έχει δωρίσει στην πόλη ένα από τα στολίδια της, το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης.
Μιχαήλ Μοσχάκης: Ρεθεμνιώτης που έζησε στην Τεργέστη και με χορηγία του οικοδομήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1890 Παρθεναγωγείο στο προαύλιο της Αγίας Βαρβάρας, το οποίο ονομάστηκε «Μοσχάκειον Ημιγυμνάσιον Θηλέων». Στο κτήριο αυτό στεγάστηκε στη συνέχεια επί σειρά δεκαετιών η Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης αρχικά και Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης στη συνέχεια, στην οποία οι ιδρυτές δεν φρόντισαν, ως όφειλαν, να χαρίσουν το όνομα του ευεργέτη της. Σήμερα το κτήριο χρησιμοποιείται σποραδικά από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνης και η προσφορά του Μιχαήλ Μοσχάκη δεν αναφέρεται πουθενά.
Μάρκος Καλούδης (Πρινές Ρεθύμνου 1798-Αθήνα 1886): Σπούδασε στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη και στην Οδησσό. Πολέμησε ως ιερολοχίτης στη Μάχη του Δραγατσανίου και ήταν από τους ελάχιστους διασωθέντες, όπως και στη Μάχη του Φραγκοκάστελου και ήταν επίσης από τους ελάχιστους που διασώθηκαν. Ρευστοποίησε εν ζωή τη σημαντική ακίνητη περιουσία του και άφησε ένα σοβαρό ποσόν για να μπορούν να σπουδάζουν δάσκαλοι από το δυτικό Ρέθυμνο. Με το κληροδότημά του σπούδασαν ο Γεώργιος Ηλιακάκης, ο Χρήστος Τζιφάκης, ο Ιωάννης Καλούδης και πολλοί ακόμα νέοι. Το 2003, με πρωτοβουλία του Σταύρου Κατζουράκη, αποκαλύφθηκε στον Πρινέ μνημείο του. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για το ποιος διαχειρίζεται σήμερα και για ποιον σκοπό το καταπίστευμά του.
Γιώργης Εκκεκάκης (1934-2017): Ρεθεμνιώτης εκπαιδευτικός, λόγιος και συγγραφέας, που χαρακτηρίστηκε και Κρητολόγος, εξαιτίας της προσφοράς του στα κρητολογικά γράμματα (ιδιαίτερα με τη σύνταξη τρίτομης Κρητικής Βιβλιογραφίας). Κατέλειπε πλήθος ερευνών, ιδιαίτερα για το Ρέθυμνο, μεταξύ των οποίων το δίτομο έργο «Ρεθεμνιώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη», που παραμένει ανέκδοτο από το 2007 και στο οποίο βασίζονται πολλές από τις πληροφορίες των σημερινών «Αναδιφήσεων». Έχουμε προτείνει πολλές φορές μέσω της στήλης και του τύπου γενικότερα την ονοματοδοσία της πλατείας βορείως της Σχολής Αστυνομίας, που στο κέντρο της έχει τον ανδριάντα του Κώστα Μουντάκη, σε πλατεία Γεωργίου Εκκεκάκη, αφού μάλιστα το πατρικό του σπίτι συνορεύει μ’ αυτήν από τον βορρά. Μέχρι στιγμής καμία τέτοια εισήγηση δεν έχει κατατεθεί από τον αρμόδιο φορέα Δήμο Ρεθύμνης στην Επιτροπή Ονοματοδοσίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ρεθύμνου. Να σημειωθεί ότι ο σημερινός επικεφαλής του Δήμου υπήρξε μαθητής του αείμνηστου καθηγητή.
Θεόδωρος ντε Χιόστακ: Ρώσος στρατιωτικός, ο οποίος επικεφαλής αγήματος πεζοναυτών αποβιβάστηκε το 1897 στο Ρέθυμνο, προκειμένου να εφαρμόσει την απόφαση ειρήνευσης που είχαν πάρει οι Μεγάλες Δυνάμεις. Μετά την επιβολή της Αυτονομίας του ανατέθηκε η προσωρινή διοίκηση του διαμερίσματος Ρεθύμνου, στην οποία διακρίθηκε για την ταχύτητα και την αποφασιστικότητά του στην υλοποίηση των αποφάσεων, καθώς και για την αντικειμενικότητά του. Επί των ημερών του πραγματοποιήθηκε σειρά έργων ευποιίας στο Ρέθυμνο, μεταξύ των οποίων το μεγαλύτερο ήταν η οικοδόμηση με ρωσικά αυτοκρατορικά κεφάλαια νοσοκομείου, το οποίο παραχωρήθηκε στη συνέχεια στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου, Δήμο Ρεθύμνης. Σήμερα το κτήριο και το εκτεταμένο αυτό οικόπεδο κινδυνεύει να δωρηθεί στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη προκειμένου να ανεγερθεί εκεί Αστυνομικό Μέγαρο, χωρίς το στοιχειώδες αντάλλαγμα της δημιουργίας δημοτικού χώρου στάθμευσης στο υπόγειό του, το οποίο θα έλυνε για αρκετά χρόνια το πρόβλημα της στάθμευσης στην πόλη. Κυνήγι θησαυρού αύριο Κυριακή στο Ρέθυμνο, κι εμείς με τη σειρά μας θα επιδοθούμε σήμερα στο κυνήγι κάποιων άλλων θησαυρών: εκείνων που οι ευεργέτες τους κληροδότησαν στο Ρέθυμνο, σ’ όλους εμάς δηλαδή. Κι εμείς με τη σειρά μας, με επικεφαλής τους κατά περιόδους άρχοντες που εκλέξαμε, είτε τους γυρίσαμε την πλάτη είτε φροντίσαμε να παραχαράξουμε τη θέλησή τους, φτιάχνοντας με τους κόπους μιας ζωής τους καταστήματα ρούχων αντί γηροκομείων, αστυνομικά μέγαρα αντί νοσοκομείων και κενά κτήρια αντί σχολείων. Ή, ακόμα χειρότερα, αφήνοντας την περιουσία τους να ρημάζει. Και, στις περισσότερες περιπτώσεις μη τοποθετώντας έστω μια αναμνηστική πλάκα στα οικόπεδα και στα κτήρια που μας κληροδότησαν. Αγνωμοσύνης ένεκεν… Και μάλιστα διαχρονικά: από το 1886 διαρκώς μέχρι σήμερα
Esther Lovejoy (Ηνωμένες Πολιτείες 1867-1969): Αμερικανίδα γιατρός, πρωτοπόρος της δημόσιας υγείας, αγωνίστρια της δημοκρατία και υποψήφια για το Κογκρέσο. Ήταν από τις ιδρύτριες της Διεθνούς Ένωσης Γυναικών Γιατρών (MWNA) το 1915 και εκλέχτηκε ως πρόεδρός της το 1919. Αφιερώθηκε σ’ αυτήν, αφού έχασε τον σύζυγό της και τον μοναχογιό της σε μικρή ηλικία, ξαναπαντρεύτηκε και χώρισε. Ίδρυσε ανά την Ελλάδα τα Νοσοκομεία Αμερικανίδων Γυναικών για την περίθαλψη των Μικρασιατών προσφύγων. Στο Ρέθυμνο ίδρυσε και χρηματοδότησε αντίστοιχο ίδρυμα στο Δημοτικό Νοσοκομείο, γι’ αυτό και ο δήμαρχος Μενέλαος Παπαδάκης έδωσε το όνομά της στον δρόμο που οδηγούσε σ’ αυτό και της επέδωσε το κλειδί της πόλης. Μια δεκαετία αργότερα ο Δήμος Ρεθύμνης ξέχασε την προσφορά της και μετονόμασε τον δρόμο αυτό. Μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε κανένας από τους Συλλόγους Μικρασιατών να της έχει κάνει κάποιο μνημόσυνο.
Σταμάτης Ρολόγης (1875-1946): Γιατρός από το Νεφς Αμάρι, δήμαρχος Πανακραίων, που κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα εγκαταστάθηκε στο Ρέθυμνο στο οποίο άνοιξε ιδιωτικό ιατρείο και δραστηριοποιήθηκε στα κοινά. Έχασε τη μοναχοκόρη του Μαρία σε μικρή ηλικία, και στη μνήμη της οποίας έχτισε ένα μικρό ναό στην αγροικία του στον Μασταμπά. Στο κτήμα αυτό ανεγέρθηκε το 13ο Δημοτικό Σχολείο και στη θέση της εκκλησούλας ο ναός της Παναγίας του Μασταμπά. Ο τάφος του στο νεκροταφείο της Μεσαμπελίτισσας τα τελευταία χρόνια λεηλατείται συστηματικά. Εμμανουήλ Καούνης (1872-1944): Ρεθεμνιώτης επιχειρηματίας και φιλάρχαιος, πρωτοπόρος των αρχαιολογικών ερευνών στην ευρύτερη περιοχή του Ρεθύμνου και δημιουργός μιας συλλογής που αποτέλεσε τον πυρήνα για την ίδρυση του Αρχαιολογικού Μουσείου της πόλης. Διενήργησε κατόπιν σχετικής άδειας ανασκαφές, με δικά του έξοδα, στην περιοχή του Σταυρωμένου. Το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε τιμητικά την ανάρτηση της φωτογραφίας του με σχετικό επεξηγηματικό κείμενο στις εγκαταστάσεις του Αρχαιολογικού Μουσείου, στη Λότζια αρχικά και στον πενταγωνικό οχυρό της Φορτέτζας, στη συνέχεια. Σήμερα η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου αρνείται να εφαρμόσει την απόφαση εκείνη, επικαλούμενη την ανάγκη να αναρτήσει και άλλες φωτογραφίες, μικρότερων οπωσδήποτε, ευεργετών του Μουσείου.
Γε ώ ρ γ ι ο ς Τ ρ α ν τ α λ – λίδης (Άγιος Ιωάννης Κ α η μ έ ν ο ς 1881-Ηράκλειο 1947): Γιατρός από το χωριό Άγιος Ιωάννης Αγίου Βασιλείου. Φοίτησε στο Γυμνάσιο Αρρένων Ρεθύμνου και αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1906 εξάσκησε το επάγγελμα της γενικής ιατρικής στο Σπήλι. Το 1923 εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο, όπου δραστηριοποιήθηκε ως χειρουργός, αποκτώντας μεγάλη περιουσία και μένοντας άγαμος. Άφησε την περιουσία του στο Ηράκλειο στο Νοσοκομείο του Ρεθύμνου. Σήμερα η περιουσία αυτή ρημάζει, αποτελώντας κίνδυνο για τους διερχόμενους. Πάντως φαίνεται να έχει καταβληθεί τελευταία κάποια προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος. ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ • Σάββατο 15 – Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2020 ΣΕΛ. 7 Αναδιφώντας το χθες (127) Οι χαμένοι θησαυροί των ευεργετών του Ρεθύμνου ■ Του ΧΑΡΗ ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗ* Πρόταση ανάγνωσης *
Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι Δρ Παιδαγωγικής-ιστορικός ερευνητής-συγγραφέας strharis@yahoo.gr, 2831055031 Διαβάστε ξανά τους «Ρεθεμνιώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη» του Γ. Εκκεκάκη, στη δίτομη φωτοτυπημένη μορφή που κυκλοφορούν, χωρίς όμως την έγκριση του συντάκτη τους! Πρόκειται για παρανόμως αποκτηθείσα εκδοχή τους, από κάποιους βιβλιοπώλες που έσπευσαν να τη φωτοτυπήσουν χωρίς να ζητήσουν την άδειά του. Κι αν έχετε όρεξη για δουλειά, ελάτε να τους επιμεληθούμε για νόμιμη και σωστή έκδοση, μαζί με όσους έχουν δηλώσει μέχρι σήμερα τη διαθεσιμότητά τους: αλφαβητικά τους Μάνο Γοργοράπτη, Νίκο Δασκαλάκη, Νίκο Δερεδάκη, Κατίνα Κανδυλάκη Θωμά Κρεβετζάκη, Κωστή Μ. Παπαδάκη, Χάρη Παπαδάκη, Θεόδωρο Πελαντάκη, Χάρη Στρατιδάκη και Βασίλη Τζουρά. Χρειαζόμαστε τουλάχιστον άλλους τόσους και τόσες για ένα τόσο σύνθετο έργο!
Μιχαήλ Μαρούλης: Παιδίατρος από το χωριό Πρασές, ιδρυτής της πρότυπης για την εποχή της κλινικής στο Ρέθυμνο, μεταξύ της λεωφόρου Κουντουριώτη και της οδού Επιμενίδη Μαρούλη. Στη διάρκεια της κατοχής επέδειξε έντονη αντιστασιακή δράση, για την οποία συνελήφθη και βασανίστηκε, τόσο, ώστε μερικά χρόνια αργότερα επήλθε ο θάνατός του. Κατέλειπε στον Δήμο Ρεθύμνης την κλινική του, με τον όρο να την λειτουργήσει ως γηροκομείο. Αντ’ αυτού ο Δήμος την παραχώρησε στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και στη συνέχεια στέγασε σ’ αυτήν τη Δημοτική Φιλαρμονική. Ο ανιψιός του Νίκος Σηφουνάκης ζήτησε με επιστολή του στον τοπικό τύπο πρόσφατα την ανάρτηση τιμητικής πινακίδας στο κτήριο, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει υπάρξει ανταπόκριση.
Νικόλαος και Μαρία Καστρινάκη: ζεύγος βιομηχάνων της εποχής, που από την εποχή της Κρητικής Πολιτείας είχε ιδρύσει στο Ρέθυμνο εργοστάσιο αγγειοπλαστικήςπλινθοκεραμουργίας. Ο αδελφός του Νίκου Αντώνης λειτουργούσε στο Ηράκλειο τον μεγαλύτερο αλευρόμυλο της Κρήτης. Το ζεύγος δεν απέκτησε παιδιά και το 1922 δώρισε την μεγαλοπρεπή κατοικία του και το οικόπεδό της έκτασης 417,5 μ. (μέχρι πρότινος ΟΤΕ) στο Δημοτικό Νοσοκομείο. Μέχρι το 1941, που ερειπώθηκε από τους βομβαρδισμούς της Μάχης της Κρήτης, στέγαζε τη Δημοτική Φιλαρμονική. Το 1955 το αγόρασε ο Δήμος, με το υπ. αριθμ. 5942/21-1-1955 συμβόλαιο και το παραχώρησε στον ΟΤΕ, για την ανέγερση και λειτουργία τηλεφωνικού καταστήματος. Σήμερα εκτελούνται στο κτήριό του οικοδομικές εργασίες, προκειμένου να στεγάσει πολυκαταστήματα ένδυσης.
Αργίνη Φραγκούλη: Εκπαιδευτικός και συγγραφέας, με καταγωγή από την Αμνάτο, που γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στη Λουκέρνη της Ελβετίας στην Παιδαγωγική. Διηύθυνε τα μεγάλα εκπαιδευτήρια της Ελληνικής Κοινότητας της Αιγύπτου και Γυμνάσια και Λύκεια του Ελληνικού χώρου. Άφησε το διαμέρισμά της στην Αθήνα στην Κρητική Εστία, η οποία ανά έτος διενεργεί μνημόσυνό της. Άφησε επίσης το εξοχικό της σπίτι στην Αμνάτο, επάνω στον κεντρικό δρόμο προς το Αρκάδι, στον Δήμο Αρκαδίου και μέσω αυτού στον Δήμο Ρεθύμνης, με τον όρο να μπορεί να κάνει περιοδική χρήση του και το Λύκειο των Ελληνίδων Ρεθύμνης. Σήμερα η περιουσία αυτή ρημάζει, ενώ οι παραπάνω φορείς δεν παρέστησαν καν στο μνημόσυνο το οποίο της έκανε γι’ αυτήν η τοπική κοινότητα και οι συγγενείς της σαράντα μέρες μετά την εκδημία της.