Παθήματα γυναικών έγραψαν ηρωικές σελίδες

Δεινοπαθούσαν οι κοπέλες όταν η Κρήτη στέναζε κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Ήταν από τις προσφιλείς συνήθειες των Τούρκων, όταν η πλήξη τους θόλωνε το νου, να υποχρεώνουν τις νεαρές γυναίκες του χωριού να χορεύουν, συνήθως πάνω σε ρόβια για να μεγαλώνει το μαρτύριό τους.

Αυτή η τακτική έγινε αφορμή να δείξουν την απαράμιλλη γενναιότητά τους αρκετοί μεγάλοι αγωνιστές που μετά την τιμωρία του δυνάστη έβγαιναν στο «κλαρί» αλλά ν’ αναδειχθεί και η γενναιότητα πολλών γυναικών που μπροστά στον εξευτελισμό προτιμούσαν την αντίσταση κι ας οδηγούσε στο θάνατο.

Καμιά φορά όμως η επιθετική στάση των γυναικών έσωζε το χωριό.

Μια χαριτωμένη ιστορία παραθέτει στο βιβλίο του «Κεραμές κι Αγαλλιανός» ο σημαντικός μας λόγιος και ιστορικός ερευνητής κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης όπως την διηγήθηκε σ’ αυτόν ο Μανόλης Μιχελακάκης από τον Κεραμέ.

Ήταν λοιπόν ένας αγάς, πιθανότατα από το Φρατί, που ερχόταν συχνά στον Κεραμέ για να φέρνει στα όρια της απόγνωσης τους ντόπιους με τη χυδαία του συμπεριφορά.

Ο αγάς αυτός συνήθιζε να μαζεύει τις κοπέλες του χωριού στον οντά του Κώστα του Σπυριδοτζαγκάρη και τις έβαζε να χορεύουν, αφού έριχνε ρόβι ή ψαρές ώστε οι κοπέλες να γλιστρούν και να πέφτουν κάτω. Το θέαμα διασκέδαζε αφάνταστα τον αγά που γέμιζε την ατμόσφαιρα με το ανατριχιαστικό διαβολικό του γέλιο. Κι οι καημένες οι κοπέλες παρακαλούσαν με θέρμη όλους τους αγίους που έρχονταν στο νου τους, κείνη την ώρα, για να τις λυτρώσουν από τα χειρότερα. Το μαρτύριο ήταν αφόρητο επειδή οι κοπέλες δεν ήταν ξεκούραστες. Είχαν ξεθεωθεί όλη τη μέρα στα χωράφια. Και να μπαίνουν σ’ αυτή τη δοκιμασία το βράδυ ήταν πάνω από τις αντοχές τους. Αλλά από ποιον να περιμένουν βοήθεια; Και οι άνδρες πώς να επέμβουν χωρίς τον κίνδυνο να βάλουν σε κίνδυνο όλο το χωριό μικρούς και μεγάλους;

Ο καιρός περνούσε όμως και η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο. Κι εκεί που οι πάντες αναζητούσαν λύση μια γενναία γυναίκα η Τζιριτογληγόραινα, μητέρα του Τζιριτομιχάλη, αποφάσισε να διακινδυνεύσει, αρκεί να σώσει τις κοπέλες από τις νοσηρές διαθέσεις του αγά.

Και η ευκαιρία δεν άργησε να της δοθεί. Μια μέρα ήρθε ξανά το φρικτό κάλεσμα. Έπρεπε να μαζευτούν όλες οι κοπέλες στο γνωστό σπίτι, όπου τις περίμενε ο αγάς. Εκείνος βλέποντας να μπαίνουν μια μια κοιτάζοντας το πάτωμα, κατακόκκινες από ντροπή, με βήμα που σερνόταν και από την κούραση της μέρας, χάιδευε τα γένια του με σαρδόνιο χαμόγελο. Περιέφερε τη ματιά του σε κάθε μια ξεχωριστά και σκεφτόταν τι άλλο να προστάξει για να κάνει την ψυχαγωγία του πιο έντονη. Κι εκεί που διασκέδαζε με τα σκυμμένα κεφάλια και η ματιά του αδιάκριτα περιφερόταν στα δροσερά κορμιά, ένα βλέμμα τον διαπέρασε.

«Άλλο και τούτο» σκέφτηκε. Ποια να ‘ταν αυτή που τον κοιτούσε προκλητικά και γεμάτη νάζι σαν να αποζητούσε την προσοχή του; Τα ‘χασε ο αγάς. Αυτό δεν του είχε ξανατύχει. Ρώτησε και έμαθε πως ήταν η Τζιριτογληγόραινα!

Περίεργος πάντα στύλωσε τη ματιά του πάνω της κι εκείνη που το αντιλήφθηκε δεν σταμάτησε να τον προκαλεί με το νάζι της.

Δεν άντεξε άλλο ο αγάς. Κάλεσε την όμορφη καλεσμένη του να σιμώσει. Κι εκείνη πλησίασε βέβαια αλλά μόλις έφθασε σε απόσταση κατάλληλη απλώνει το χέρι και σφίγγει με λύσσα τα γεννητικά όργανα του χυδαίου τυράννου.

Εκείνος από τον αφόρητο πόνο είχε καθηλωθεί. Κι ούτε να σκεφτεί να αντιδράσει. Μόλις η γενναία κοπέλα πέτυχε το στόχο της, χωρίς να μετριάσει το σφίξιμο έκανε νεύμα στις άλλες. Κι αυτές πέφτοντας πάνω του έβγαλαν το άχτι τους χτυπώντας τον αλύπητα με τα τσόκαρά τους.

Από κείνη τη μέρα ο αγάς δεν ξαναφάνηκε στο χωριό. Εύκολα να φανταστούμε ότι ο θρασύδειλος αυτός δεν θα τολμούσε ποτέ να κάνει γνωστό το πάθημά του. Γιατί που ξανακούστηκε να κάνουν τόπι στο ξύλο κοτζάμ αγά μερικές ανυπεράσπιστες κοπέλες;

Έτσι γλίτωσαν οι κοπέλες του χωριού χάρις στην ηρωική τους συγχωριανή που τις έσωσε με την αποφασιστικότητά της.

Άλλος ένας αγάς τιμωρήθηκε σκληρά για την όμοια με τον προηγούμενο επιλογή ψυχαγωγίας. Εκδίκηση πήρε ένας άνδρα αυτή τη φορά. Ο ήρωας Σταύρος Νιώτης.

Ήταν κι αυτός ο Τούρκος φόβος και τρόμος των Ρωμιών. Ασάν αγάς από τον Άγιο Ιωάννη Μυλοποτάμου με τ’ όνομα. Αδίστακτος και λάτρης του γυναικείου φύλου έγινε ο εφιάλτης των γονιών που είχαν νέες και όμορφες κόρες.

Ο Ασάν μόλις «ξεψύχησε» η επανάσταση του 1821, βρήκε την ευκαιρία, να εκμεταλλευθεί τη δεινή θέση των χριστιανών του ορεινού Μυλοποτάμου εξαιτίας των Αιγυπτίων και Τουρκαλβανών που είχαν στρατοπεδεύσει στην Αξό, να έρθει στ’ Ανώγεια και να κτίσει σπίτι στη θέση που ακόμα και σήμερα ακούγεται Ασανιανά, δημιουργώντας και υποστατικά για μέρος της κτηματικής του περιουσίας.

Η συμπεριφορά του απέναντι στους ντόπιους χριστιανούς ήταν αχαρακτήριστη.

Από τις πιο προσφιλείς του συνήθειες ήταν να διοργανώνει γλέντια κι ενώ γνώριζε την αυστηρότητα των ηθών και το πάθος των Ανωγειανών για την τιμή τους, συγκέντρωνε με τη βία γυναίκες και τις υποχρέωνε να χορεύουν ξυπόλητες και με τα στήθια έξω, πάνω στο στρωμένο με ρόβι ονταδάκι του Ξυλουροκωνσταντινιό. Σ’ αυτό το μοναδικό για την περιοχή ονταδάκι έκανε ο γενίτσαρος τα οργιώδη γλέντια του.

Η σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει την οργή των Ανωγειανών ήταν η Αγάπη, αδελφή του γενναίου οπλαρχηγού Σταύρου Νιώτη.

Μια μέρα που βρέθηκε τυχαία στο χωριό ο μεγάλος αυτός ήρωας των Ανωγείων, που μας παρουσιάζει με πληρέστατα στοιχεία ο μεγάλος λαογράφος και συγγραφέας Γιώργης Σμπώκος, βρήκε την Αγάπη να κλαίει με αναφιλητά.

Μετά από κοπιώδη επιμονή, γιατί η κοπέλα φοβόταν τα χειρότερα και δεν μιλούσε, έμαθε τα κατορθώματα του Ασάν.

Αυτό πήγαινε πολύ κι ο Σταύρος Νιώτης δεν θα μπορούσε να το αφήσει ατιμώρητο.

Χωρίς δεύτερη σκέψη ορκίστηκε εκδίκηση.

Κι όταν ξαναφάνηκε ο Ασάν στο χωριό ο Νιώτης περίμενε κρυμμένος στο δώμα του σπιτιού, που γινόταν το γλέντι.

Κι όταν είδε τον αγά να γελά σαρκαστικά βασανίζοντας τις κοπέλες δεν κρατήθηκε.

Τράβηξε το μαχαίρι του και πήδησε από το φωταγωγό με σκοπό να σκοτώσει τον αγά. Όμως γλίστρησε πάνω στο ρόβι, έπεσε κι αυτό έδωσε τον καιρό στον αγά και τους καβαζήδες του να τον πιάσουν.

Ο Ασάν αγάς έγινε θηρίο με την αποκοτιά αυτή του Ανωγειανού. Έξαλλος πρόσταξε να τον δέσουν, να ξυραφίσουν όλο του το σώμα και να γεμίσουν τις χαρακιές με μπόλικο αλάτι. Ήθελε να τον σκοτώσει με τον πιο μαρτυρικό τρόπο.

Ο Νιώτης υπέστη με αξιοπρέπεια το μαρτύριο. Όταν οι Τούρκοι τον είδαν να γέρνει μισοπεθαμένος, πήραν το βασανισμένο σώμα του και το πέταξαν σε κάτι χαλάσματα δίπλα στον οντά.

Από κει τον μάζεψαν οι χωριανοί και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να απαλύνουν τον πόνο του.

Με δυσκολία και μετά από αφάνταστες φροντίδες, τα κατάφεραν να τον γλιτώσουν από του χάρου τα δόντια.

Ήταν όμως δυνατός και η τρομερή αντοχή του τον βοήθησε να τα καταφέρει.

Η πράξη αυτή όμως του αγά δεν θα έμενε ατιμώρητη. Κι όταν βρήκε την κατάλληλη στιγμή του έστησε καρτέρι στο σημείο των Ανωγείων που βρίσκεται σήμερα το άγαλμα του ήρωα. Μετά τρεις μέρες φάνηκε ο Τούρκος.

Ο Νιώτης υπολόγισε να πυροβολήσει τον αγά από κοντά με την πιστόλα του, να τον σκοτώσει και στη συνέχεια με τ’ όπλο του να πυροβολήσει και να σκοτώσει τον αράπη που τον συνόδευε για να μην πάει να ειδοποιήσει το στρατοπεδευμένο στη Αξό στρατό.

Όταν ο γενίτσαρος πλησίασε αρκετά ο Νιώτης έτοιμος σηκώθηκε και με τις λέξεις: «πού πας μωρέ σκύλε» τον πυροβόλησε και τον τραυμάτισε στον μηρό. Ο αγάς κατέπεσε από τη φοράδα και την ώρα που ο Νιώτης ήταν απασχολημένος με τον καβάζη, που τρομοκρατημένος το ‘βαλε στα πόδια, ανέσπασε τη πιστόλα του και τον πυροβόλησε χωρίς επιτυχία. Ο Νιώτης αποτυγχάνοντας να πιάσει τον αράπη, τον άφηκε και επιστρέφοντας κατέσφαξε τον Ασάν αγά και πήρε τ’ άρματά του και το ρουμπινένιο κομπολόγι του. Έτσι τιμωρήθηκε κι αυτός ο Τούρκος.

Από το μαρτύριο αυτό των γυναικών πήρε το όνομά του κι ένα ηρωικό χωριό του Ρεθύμνου. Η Αρκούδαινα, σημερινή Αρχοντική.

Ένα χωριό με μεγάλη παράδοση και ηρωικές περγαμηνές.

Στην εποχή της Τουρκοκρατίας ζούσε λέει η παράδοση στο χωριό μια αρχόντισσα πανέμορφη και πατριώτισσα. Με κάθε τρόπο βοηθούσε κρυφά τους αγωνιστές, συμβάλλοντας έτσι στον αγώνα για τη λευτεριά.

Δυστυχώς όμως γι’ αυτήν έγινε αντιληπτή η δράση της. Και η τιμωρία της ήταν απάνθρωπη.

Οι βασανιστές της γέμισαν έναν οντά με ρόβι κι έπειτα την οδήγησαν μέσα και την υποχρέωσαν να χορεύει.

Προφορικές παραδόσεις αναφέρουν ότι ενώ εκείνη χόρευε οι Τούρκοι που την είχαν περικυκλώσει έκοβαν κι ένα κομμάτι από τη σάρκα της όταν την έφτανε το σπαθί τους. Σε λίγο η πανέμορφη γυναίκα μεταβλήθηκε σε μια άμορφη μάζα καταματωμένη. Και τότε γελώντας φώναζαν πως μοιάζει με αρκούδα. Έτσι το χωριό ονομάστηκε Αρκούδαινα.

Σε άλλη πηγή βρήκα ότι επειδή η αρχόντισσα γλιστρούσε πάνω στο ρόβι και συνέχεια έπεφτε οι Τούρκοι την περιγελούσαν φωνάζοντας «σαν την αρκούδα χορεύει».

Αξίζει τον κόπο να καταγράφονται όλες οι εκδοχές -σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλες- για να παίρνουν αφορμή οι επιστήμονες της έρευνας να μας χαρίζουν τα φώτα τους.

Σημασία έχει ότι βρίθουν οι γραφές από παρόμοια περιστατικά.

Μια σύντομη επιλογή κάναμε τιμής ένεκεν για τους ηρωικούς προγόνους που ήξεραν να υπερασπίζονται την αξιοπρέπειά τους όσο κι αν οι καιροί απαντούσαν με μαρτύριο και θάνατο.

ΠΗΓΕΣ:

Κωστή Ηλ. Παπαδάκη: Κεραμές κι Αγαλλιανός -Κοινή πορεία μέσα στο χρόνο (Ρέθυμνο 2002)

Γεωργίου Σμπώκου: Πρωταγωνιστές της λευτεριάς (Ανώγεια 2010)

Εύας Λαδιά: Ρεθεμνιώτες ήρωες στην επανάσταση του 21