του Γιώργου Λινοξυλάκη
Στο παρόν άρθρο επιχειρείται σε λίγες γραμμές να γίνει μια παρουσίαση της Αρμενικής κοινότητας του Ρεθύμνου, που άνθισε από την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα, μέχρι και το 1950 που έγινε ο επαναπατρισμός τους, στην τότε Λαϊκή Δημοκρατία της Αρμενίας της Σοβιετικής Ένωσης.
Το Ρέθυμνο είχε την τύχη να ζει και να δραστηριοποιείται σ’ αυτό μια μεγάλη κοινότητα Αρμενίων, οι πιο πολλοί απ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν στην πόλη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 ενώ κατάφεραν σύντομα μέσα στα επόμενα χρόνια να εγκλιματιστούν στη νέα τους πατρίδα σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε να αφομοιωθούν εξ’ ολοκλήρου και να νοιώθουν Ρεθεμνιώτες. Ανάμεσά στις τόσες δραστηριότητες τους, που περιγράφονται παρακάτω, ήταν και η ενασχόλησή τους με το ποδόσφαιρο, έχοντας δική τους ομάδα με το όνομα <<Αραράτ>> (βουνό –σήμα κατατεθέν της Αρμενίας- όπου σύμφωνα με την παράδοση, σταμάτησε πάνω του η Κιβωτός του Νώε).
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής πολλοί απ’ αυτούς πήραν μέρος στην Αντίσταση κατά των Γερμανών. Οι Αρμένιοι στην πλειοψηφία τους ήταν φιλήσυχοι, νοικοκυραίοι και άριστοι τεχνίτες έχοντας πάντα σεβασμό και αγάπη στη νέα τους πατρίδα. Όμως η πορεία της Αρμενικής κοινότητας σταματάει εντελώς ξαφνικά στην αυγή της δεκαετίας του 1950, όταν κατέπλευσε έξω από το λιμάνι ένα καράβι προερχόμενο από τη Σοβιετική Ένωση. Μια ολόκληρη μέρα το πλοίο φόρτωνε οικοσυσκευές και τις οικογένειες που πήγαιναν πίσω στην Αρμενία η οποία είχε ενταχθεί μαρτυρίες υπήρξαν σκηνές πολύ συγκινητικές και πολύ κλάμα από πάρα πολλούς Ρεθεμνιώτες εκείνης της εποχής.
Δραστηριότητες και πρόσωπα
Υπήρξαν και πολλοί οι οποίοι παρέμειναν στο Ρέθυμνο, όπου και συνέχισαν να διατηρούν ζωντανή την παρουσία του Αρμενικού στοιχείου. Μερικοί απ’ αυτούς ήταν ο γιατρός Βαρτανιάν και η οικογένειά του –οι δύο γιοί του ο Γαρμπής και ο Γιοχανές που ήταν ποδοσφαιριστές στον Αστέρα. Ο Μπαγδίκ με την οικογένειά του, που διατηρούσε εργοστάσιο και έκθεση επίπλων στην Αρκαδίου ενώ έκανε και εξαγωγές Κρητικών βοτάνων. Η οικογένεια του Αρτίν που ήταν σαπουνοτεχνίτης , ο Αγκόπ γνωστός πλανόδιος υφασματοπώλης, ο Καραμπέτ επισκευαστής γραφομηχανών και επίσης γνωστή στο Ρέθυμνο εκείνης της εποχής ήταν και η Συρανού ράφτρα που έραβε κατόπιν παραγγελίας τα πουκάμισα των πλουσίων Ρεθεμνιωτών και ο σύζυγός της ήταν κουρέας. Επίσης ο Πανίκ ποδοσφαιριστής της ομάδας Αραράτ
και μετά του Αστέρα, ο αδελφός του ο Μάρκος διατηρούσε καφενείο στον Πλάτανο, ο Γρηγόρης που διατηρούσε ταβέρνα στην οδό Χειμάρρας, η οικογένεια Οχαρόν, ο Μανούκ με τη μητέρα του και άλλοι.
Γιώργος Λινοξυλάκης
Πηγές: Το Ρέθεμνος που έφυγε του Δημήτρη Ποθουλάκη