Η Εκκλησία θεωρεί τη Θεοτόκο ως την ισχυρότατη υπερ των ανθρώπων προς το Θεό και ανώτερα παντών των Αγίων.
Η Παναγία τιμάται και προσαγορεύεται με πολλά κοσμητικά επίθετα . Είναι η Θεοτόκος και η Θεομήτωρ, είναι η τέξασα τον Θεό. Στην Αγία Γραφή αναφέρεται με τον όνομα Παρθένος Μαρία. Ο Ιησούς, ενώ απέθνησκε στο Σταυρό, συνέστησε Αυτήν εις τον μαθητήν Του Ιωάννη.
Άπειροι οι ναοί οι απανταχού της Οικουμένης, οι καθιερωμένοι να τιμήσουν την Παναγία, ο αρχαιότατος των οποίων βρίσκεται στην Έφεσο.
Οι Βυζαντινοί την ετίμησαν δεόντως και την ονόμασαν και Πολιούχο. Αμέριστη υπήρξε η λατρεία στη Θεοτόκο από τους απανταχού της γης χριστιανικούς λαούς και παμμέγιστη και απαράμιλλη η πνευματική επιρροή της επί της Τέχνης. Καλλιτέχνες ολων των εποχών εμπνεύστηκαν από την Παρθένο Μαρία και προσπάθησαν να μεταφέρουν και να αποδώσουν, στο μέτρο του εφικτού, με το χρωστήρα και τη σμίλη, είτε με τον αριστουργηματικό τους λόγο, την ιεροπρέπεια και την πνευματικότητα της έκφρασης της.
Πρώτος ο Ευαγγελιστής Λουκάς ιστόρησε την εικόνα της Θεοτόκου, τόσο σε μεμονωμένες παραστάσεις όσο και σε σύνθετες (Γέννηση, Αποκαθήλωση κ.λ.π). τις περισσότερες εικόνες της Παρθένου συναντάμε στη Βυζαντινή Τέχνη και, μάλιστα, στην Κρητική Σχολή.
Στην Ιταλία υπήρξε εντυπωσιακή η ανάπτυξη της αγιογράφησης και γλυπτικής απόδοσης στης Παναγίας. Εκ των επιφανέστερων Ιταλών καλλιτεχνών είναι ο Μιχαήλ Αγγελος. Στην Πιετά (ευσέβεια και έλεος) στο περιώνυμο αυτό έργο, το ερυισκόμενο στον Αγιο Πέτρο (Ρώμη), έχει σμιλεύσει αριστουργηματικά σε μάρμαρο, την Παρθένο Μαρία με το Σωμα Του Ιησού μετά την Αποκαθήλωση.
Αλλοι Ιταλοί καλλιτέχνες ζωγράφοι, οι οποίοι την εχουν ιστορήσει κατ ατον ΙΕ΄ και ΙΣΤ’ αιώνα είναι ο Ραφαήλ με σαράντα (!) πίνακες της Παναγίας, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Τισσιάνος, ο Καραβάτζιο με την Κοίμηση της Θεοτόκου στο Λούβρο και άλλοι. Από τους Γερμανούς καλλιτέχνες ιστόρησαν τη Θεοτόκο ο Ντύρερ, ο Χολμπάϊν και οι άλλοι. Από τις κάτω χώρες οι Βαν Ντάύκ, ο Γεράρδος Δαυιδ και άλλοι. Από την Ισπανία ο Χουάν ντε Χουνι, ο Μουρίλο και ο ξεχωριστός μεγάλος όλων των εποχών Κρητικός ζωγράφος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Γκρέκο).
Μεταξύ της Πληθώρας των Κοσμητικών επιθέτων, τα οποία εγκωμιάζουν και εξαιρούν την Θεοσέβεια της Παρθένου Μαρίας, είναι τα εξής: Θεωμήτωρ, Πλατυτέρα, Τιμιωτέρα των Χερουβείμ, Παντάνασσα, Γοργοεπήκοος κλπ.
Στη Βυζαντινή υμνογραφία η Παναγία αναφέρεται ιδιαίτερα με τα διάφορα επίθετα σύμφωνα με τις παραστάσεις των εικόνων, όπως : Γλυκοφιλούσα, Γαλακτοτροφούσα, Δεομένη, Μεσοσπορίτισσα. Σύμφωνα με τα θαύματα: Αντιφωνήτρια, Αξιον Εστί, Μυροβλήτισσα, Ζωοδόχος Πηγή κλπ.
Από τους τόπους και τις εκκλησίες στις οποίες τιμάται , προέρχονται τα επίθετα: Οδηγήτρια, Βλαχερνίτισσα, Χρυσοσπηλιώτισσα, Μυρτιδιώτισσα, Πορταϊτισσα ή Κύκου (Κύπρος), Μεγαλόχαρη (Τήνος), Πλατανιώτισσα, Χρυσορροϊδαινα, Κουκουζέλισσα, Μολυβδοσκέπαστη. Η Παναγία η Πλατυτέρα έχει εμπνευσθεί από τον Ακάθιστο Ϋμνο (Χαίρε Σκέπη του Κόσμου, Πλατυτέρα Νεφέλης).
Πολλές των ανωτέρω εικόνων αναφέρονται στην Εκκλησιαστική μας παράδοση ως αχειροποίητες.
Μανόλης Κούνουπας
Σ. Οδοντίατρος- Συγγραφέας.
ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ