Η ιδέα να εκφωνούνται επιτάφιοι λόγοι προς τιμήν επιφανών ανδρών ανήκει στους Αθηναίους της κλασικής αρχαιότητας. Ήταν ένα μέσον κι αυτό για να στερεωθεί το αποτύπωμα  ανθρώπων σημαντικών στη συλλογική μνήμη της κοινότητας. Στην αέναη ροή του πανδαμάτορα χρόνου, ο λόγος επιχειρεί να αθανατίσει εξαίρετες πράξεις εκτάκτου ανδρός.

Στεκόμαστε σήμερα ενώπιον της σεπτής μορφής του στρατηγού Παντελή Σαββάκη. Ανήκει στη γενιά εκείνη που εκλήθη από την Ιστορία να ενηλικιωθεί πρόωρα και βίαια στο πυρ του τελευταίου Μεγάλου Πολέμου. Γεννημένος στην εύανδρο Κρήτη, την επαύριο του τέλους του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ξεκινούσε η περιπέτεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, επέλεξε –όπως και ο πατέρας του– να αφιερωθεί στο στρατιωτικό στάδιο. Του έμελλε να ανδρωθεί μέσα στις κακώσεις του ελληνο-ιταλικού πολέμου στην Αλβανία και στην περιπέτεια της αιχμαλωσίας του στην Ιταλία.

Όπως ο ήρωας στο συγκλονιστικό ποίημα του Άγγελου Σικελιανού «Στ’ Όσιου Λουκά το Μοναστήρι», ο Υπολοχαγός Σαββάκης, ο θεωρούμενος από όλους ως νεκρός πολεμιστής, επέστρεψε μια γιορτινή ημέρα ολοζώντανος στο Ρέθυμνο.  Μόνο που ό,τι ήταν για τον λογοτέχνη ποιητική φαντασία, για τον Σαββάκη ήταν η ίδια του η ζωή!

Το πέρασμά του, παντού όπου βρέθηκε, ήταν θείο δώρο για την πατρίδα και τον ελληνικό στρατό: πειθαρχημένος εύελπις στην Αθήνα, νεαρός ανθυπολοχαγός στα πρόσω του αλβανικού μετώπου, αιχμάλωτος και κατόπιν δραπέτης αντάρτης στην Ιταλία, Ιερολοχίτης στη Μέση Ανατολή, καταδρομέας στις συμμαχικές επιχειρήσεις της Δωδεκανήσου,  Διοικητής Τάγματος στον Πόλεμο της Κορέας, Ανώτερος Στρατιωτικός Διοικητής στην Κύπρο.

 

Όποιος είναι οικειωμένος με τις μυθιστορηματικές περιπέτειες της στρατιωτικής του δράσης αποθαυμάζει και ερωτά: πόθεν αντλούσε την αστείρευτη αυτή δύναμη; Για να χρησιμοποιήσω μια φράση που έχει διατυπωθεί για τον Στρατηγό Μακρυγιάννη, το φρόνημα του Παντελή Σαββάκη ήρχετο μακρόθεν, λίαν μακρόθεν, εκ των βαθυρρίζων θεμελίων της φυλής και του έθνους των Ελλήνων.

Ο δεύτερος μετά την πατρίδα άξονας των ενδιαφερόντων του ήταν τα Γράμματα, η Παιδεία. Καθηγητής ο ίδιος στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου και συγγραφέας στο πεδίο της στρατιωτικής ιστοριογραφίας, άνθρωπος με έντονη πνευματικότητα, καμάρωνε πάντα για την προκοπή στα γράμματα τόσο των παιδιών του –εξ αίματος και εξ αγχιστείας– όσο και των εγγονιών του.

Ο Στρατηγός ευτύχησε να έχει μακρό και ευδαίμονα βίο. Ισορροπημένος άνθρωπος, με εξαιρετική ευθυκρισία και σπινθηροβόλο χιούμορ, κέρδιζε τον συνομιλητή του και είχε την αγάπη όλων. Έζησε ως αληθινός άρχοντας.

 

Οι αρχαίοι Έλληνες, οι οποίοι είχαν στοχασθεί με μοναδική ορθοφροσύνη πάνω στα ανθρώπινα ταύτιζαν την ευδαιμονία με το καλό τέλος του ανθρώπου –αντίληψη που εμνημείωσε όσο κανείς άλλος ο Ηρόδοτος στον Διάλογο Σόλωνα και Κροίσου. Ένα τέτοιο τέλος ευμοίρισε να έχει ο Στρατηγός. Γεραρός πρεσβύτης πια, κατά τα τελευταία χρόνια, εβίωσε τη στοργή των αγαπημένων προσώπων της οικογένειάς του και ανεχώρησε ειρηνικά.

Μια τελευταία λέξη για τον Κρητικό Παντελή Σαββάκη.

Μπορεί η δράση του στρατηγού να επεκτάθηκε σε τρεις ηπείρους αλλά αγάπησε ιδιαίτερα την Κρήτη, το Ρέθυμνο, το ολόδροσο Σπήλι. Με αγαλλίαση και ανοιχτή καρδιά επέστρεφε στην ιδιαίτερη πατρίδα. Ήταν πάντοτε ένας Κρητικός! Επειδή έμεινε Κρητικός, έμεινε Έλληνας και επειδή έμεινε Έλληνας έγινε οικουμενικός Άνθρωπος. Αυτό είναι για όλους τους λαούς το δρομολόγιο που φέρνει στο σημείο της συνάντησής τους. Είχε κλείσει στην ψυχή του την Ελλάδα και αισθανόταν να λαχταρίζει μέσα του κάθε είδος μεγαλείου, όπως προέτρεπε ο Διονύσιος Σολωμός.

 

Στρατηγέ Παντελή Σαββάκη, η Ελλάς ευγνωμονούσα κλίνει σεβαστικά την κεφαλή και σε αποχαιρετά!

21.6.2016

Βασίλειος Π. Βερτουδάκης

Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής

του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

 

 ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ  ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΒΒΑΚΗ

Τα λόγια είναι τόσο λίγα και φτωχά για να αποχαιρετήσω μια τόσο ηρωική και μεγάλη φυσιογνωμία . Γεννήθηκε στις πατρογονικές μου ρίζες το Σπήλι Ρεθύμνου σε δύσκολους καιρούς . Από μικρός θαύμαζε τον πατέρα του για τα κατορθώματα του και τον ακλούθησε βήμα βήμα στην στρατιωτική καριέρα που ακολούθησε. Μετά την Σχολή Αξιωματικών έλαβε το βάπτισμα πυρός στο αλβανικό μέτωπο όπου ξεχώρισε . Η κατάρρευση του μετώπου τον βρήκε  αιχμάλωτο από τους  γερμανούς για αρκετό καιρό. Κάποια μέρα τον έβαλαν σε ένα τρένο μαζί με άλλους αιχμαλώτους με προορισμό την Γερμανία . Αυτός όπως πήδησε από το τρένο και τραυματισμένος και κυνηγημένος μετά από αρκετή περιπλάνηση (στην κεντρική Ιταλία ) ενώθηκε με τα συμμαχικά στρατεύματα. Όλα τα παραπάνω τα καταγράφει αναλυτικά στην αυτοβιογραφία του «Νίκησε δυο φορές το θάνατο»Σύμφωνα με ομολογία του γιου του ήταν ένα άτομο υπερβολικά τυχερό, αφού σε όποια δυσκολία και αν βρίσκονταν πάντα με ένα μαγικό τρόπο κατάφερνε να την ξεπερνά.

Προσωπικά δεν συναντηθήκαμε ποτέ, άκουγα όμως από τον πατέρα μου τα κατορθώματα του και τον θαύμαζα. Σύμφωνα με αφηγήσεις του πατέρα μου , όταν όλοι τον είχαν για νεκρό εμφανίστηκε στο Σπήλι και μετά στην Πατσό, όπου ο παππούς μου (Σαββάκης Ιωάννης ) με τα αδέλφια του , από τον ενθουσιασμό  , όταν τον αντίκρισε  έριξε αρκετούς πυροβολισμούς από την χαρά του. Για όλες τις προσφερθείσες υπηρεσίες η πατρίδα τον αντάμειψε με τον ανώτατο στρατιωτικό βαθμό του Στρατηγού.

  Σήμερα είναι η πρώτη φορά που συναντιόμαστε και αποχαιρετιόμαστε συγχρόνως .

Παρόλη τη θλίψη μου για τον χαμό σου ο θαυμασμός μου στο πρόσωπο σου θα μείνει για πάντα. Πιστεύω πως θα σου κάνουν μεγάλη υποδοχή ο παππούς μου με τα αδέλφια του που τόσο πολύ σε αγαπούσαν και τους αγαπούσες.

Χαμογελαστός και ευτυχισμένος μας άφησες , μαθαίνοντας για την αριστεία και επιτυχία του εγγονού σου.

Ας παραδειγματιστούμε από εσένα , με τον περίσσο πατριωτισμό που είχες , να βγάλουμε την χώρα μας , την Ελλάδα μας από τα δύσκολα μονοπάτια που βαδίζει τώρα.

Ας είναι ελαφρύ το Ελληνικό χώμα που θα σε σκεπάσει , που τόσο πολύ αγάπησες και υπερασπίστηκες .

 

21 Ιουνίου 2016

Σαββάκης Γιάννης του Εμμ. Γραμματέας Πολιτιστικού Συλλόγου Πατσωτών Αθήνας

Α Αντιπρόεδρος Ομοσπονδίας Σωματείων Επαρχίας Αμαρίου