Η «ανατομία» της εγκληματικότητας από τον επιφανή εγκληματολόγο
Όποιες συμπεριφορές βλάπτουν την κοινότητα πρέπει να κολάζονται
Είχαμε κάνει προ καιρού αφιέρωμα στον επιφανή εγκληματολόγο κ. Ιάκωβο Φαρσεδάκη που διέπρεψε στο χώρο του
Πρώτα σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή και τρίτος με υποτροφία στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε. Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκτός από τα Νομικά, παρακολούθησε και τα μαθήματα των Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών και μαθήματα διακεκριμένων καθηγητών της Φιλοσοφικής Σχολής.
Η δίψα του για περαιτέρω σπουδές έγινε ακόρεστη. Πρώτος σταθμός των Μεταπτυχιακών του σπουδών ήταν το Στρασβούργο της Γαλλίας, όπου παρακολούθησε τα μαθήματα και έλαβε μέρος στις πρακτικές ασκήσεις και εξετάσεις του Centre Universitaire des Hautes Études Européennes, του Institut de Criminologie, των μεταπτυχιακών προγραμμάτων των Sciences criminelles, του Συγκριτικού Δικαίου και Histoire du Droit et des faits sociaux της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και της Association Internationale pour l΄ Enseignement du Droit Comparé των Πανεπιστημίων του Στρασβούργου και του Άμστερνταμ (Νομική Σχολή του εκεί Ελευθέρου Πανεπιστημίου) απ’ όπου έλαβε τρία μεταπτυχιακά Διπλώματα. Στη συνέχεια εκπόνησε και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβήκαί έλαβε το Κρατικό διδακτορικό στο Δίκαιο (Doctorat d’État en Droit) από τηνΝομικήΣχολήτου ΠανεπιστημίουτουΣτρασβούργου, μετην ανώτατηΔιάκριση (Άριστα μεειδικό έπαινοτης Επιροπής (Très honorable avec Éloge spécial du Jury).
Συμπλήρωσε τις σπουδές του ως επισκέπτης ερευνητής στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ στο Φράιμπουργκ, στη Σχολή Εγκληματολογίας και στο Διεθνές Κέντρο Συγκριτικής Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ.
Όλες οι μεταπτυχιακές και μεταδιδακτορικές του σπουδές έγιναν με υποτροφίες των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στα οποία αυτές πραγματοποιήθηκαν.
Η επιστήμη της Εγκληματολογίας συνέχιζε να κεντρίζει το ενδιαφέρον του με τις επηρροές που δέχτηκε από τη διδασκαλία του Κωνσταντίνου Γαρδίκα, και του Jacques Léauté στη Νομική Σχολή του Στρασβούργου όπως και οι έρευνες μαζί του στο Ινστιτούτο Εγκληματολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου.
Η συνέχεια ήταν ακόμα πιο σημαντική για το βιογραφικό του.
Μετεκπαιδεύτηκε στην Εγκληματολογία και στις Ποινικές Επιστήμες, στην Ιστορία του Δικαίου και των θεσμών, στις Ευρωπαϊκές σπουδές, στους Διεθνείς Οργανισμούς, στο Συγκριτικό Δίκαιο, στη Φιλοσοφία του Δικαίου και στην Κοινωνιολογία του Δικαίου. Εκτενέστατο το βιογραφικό του που παραθέσαμε στο δημοσίευμά μας
«Ανατομία» της εγκληματικότητας
Μετά το αφιέρωμά μας στον καθηγητή κ. Ιάκωβο Φαρσεδάκη, είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί του για θέματα που άπτονται της επιστήμης του αλλά και της σημερινής πραγματικότητας
Μας δέχτηκε με το δημοτικό παράγοντα Δρυμίσκου κ.Λευτέρη Κυριακάκη, στο αρχοντικό του στη Δρύμισκο , όπου περνά τις διακοπές του τα καλοκαίρια με τη Γαλλίδα σύζυγό του. Μια εξαιρετική κυρία και άριστη οικοδέσποινα στα παραδοσιακά μας πρότυπα.
Φωτογραφίες τριγύρω μας θύμισαν την καταγωγή του εκλεκτού συνομιλητή μας Αγωνιστές και άνθρωποι της επιστήμης και του πνεύματος, όπως ο Ευστράτιος Φωτάκης αδελφός της γιαγιάς του Αικατερίνης. Η προγιαγιά του η Ανεζήνα Πελεκανάκη από τον Βατο είχε παντρευτεί τον Νικόλαο Φωτάκη, που ήταν Δημαρχος – μελος της Κρητικής Βουλής, όπως και ο πατέρας του.
Στο αφιέρωμά μας είχαμε αναφέρει πως τον είχε επηρεάσει αρκετά ο θείος του Ευστράτιος Φωτάκης στην επιλογή της επιστήμης του. Από αυτόν ξεκινήσαμε την συζήτηση με τον επιφανή επιστήμονα.
-Ο θειος ,μας είπε, ήταν ποινικολόγος – εγκληματολόγος, βουλευτής και γερουσιαστής Ρεθύμνου. Είχε γράψει και μια πολύ σπουδαία μονογραφία «Η εγκληματούσα γυναίκα» που εκδόθηκεαπό τον Ελευθερουδάκη. Και είχε μεταφράσει δύο βιβλία τουGeorgeGuilhermet οποίος ήταν σημαντικός εκπρόσωπος της γαλλικής Σχολής του Κοινωνικού περιβάλλοντος, η οποία, σε αντίθεση με τηνιταλική θετικιστική Σχολή που έλεγε ότι ο εγκληματίας άνθρωπος γεννιέται κλπ, έλεγε ότι το περιβάλλονείναι κατ’εξοχήν υπεύθυνο και του GeorgeGuilhermet που μετέφρασε ήταν «Πώς γινόμεθα εγκληματίες» και το άλλο «Το ον﷽﷽﷽﷽﷽﷽ικγείκικανεπιστημίου) τα οποorik;ew toy spoyd;ew ;eginan»»»»» εγκληματικό περιβάλλον».Και τα δύο εκδόθηκαν από τον Ελευθερουδάκη. Ο Ευστράτιος Φωτάκης κατέλιπε και ανέκδοτο έργο με τίτλο «Οι εγκληματούντες παίδες»
Κληρονομικά στίγματα : Μύθος ή πραγματικότητα;
-Επιτρέψτε μου μια παρέμβαση κ.καθηγητά Κάποτε διδασκόμεθα και για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός εγκληματία όπως διογκώσεις στην κρανιακή χώρα Αυτά ισχύουν άραγε;
Το ίδιο συμβαίνει με αυτούς που εγκληματούν. Δηλαδή μπορούν να υπάρχουν στοιχεία,που ορισμένους ανθρώπους τους καθιστούν πιο ευάλωτους στην επίδραση εγκληματογόνων παραγόντων όπως μπορεί να είναι οικονομικοί παράγοντες πολιτισμικοί παράγοντες κλπ. Όμως δεν υπάρχουν μόνο εγκληματογόνοι παράγοντες. Ταυτόχρονα με τους παράγοντες που ωθούν υπάρχουν κα παράγοντες που συγκρατούν. Είναι σαν ένα είδος διελκυστίνδαςάλλοιτραβάνε από δω και άλλοι από εκεί.Είναισαν ένα είδος κλάσματος που στον αριθμητή εγγράφονται οι εγκληματογόνοι παράγοντες που ωθούντο άτομο πρός το έγκλημακαι στον παρονομαστή οι παράγοντες που τοσυγκρατούν. Δηλαδή οι αξίες και οι αρχές που έχειεσωτερικεύσειτο άτομο. Για να περάσειλοιπόν κάποιος στο έγκλημα το κλάσμα θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο της μονάδας. Να είναι δηλαδή ισχυρότεροι οι παράγοντες του αριθμητή από του παρονομαστή. Όταν δεν είναι δεν θα περάσει όσο εγκληματογόνοι κι αν είναι οι παράγοντες. Έχουμε σημαντικέςσχετικές έρευνες της εγκληματολογικής σχολής του Σικάγου. Επηρεασμένοι από την Γαλλοβελγική χαρτογραφική σχολή που είχε ανθίσει100 χρόνια πριν χώρισανμετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο την περιοχή του Σικάγου σε τετραγωνικά μίλια. Και σημειώνανε τα εγκλήματα σε κάθε τετραγωνικό μίλι από αυτά. Και όταν συμπληρώθηκε όλη αυτή η περιοχή διαπιστώσαν ότι αυτά τα τετραγωνικά μίλια που ενωνότανμεταξύ τους δημιουργούσαν ζώνες, με επίκεντρο τη λίμνη του Μίτσιγκαν Πρώτη ζώνηήταν το city εκεί που υπήρχαν κατάβάση τα γραφεία, οι τράπεζες, κλπ.. Δεύτερη ζώνη είναι τα εργοστάσια και οι παραγκουπόλεις όπου διαμένουν οι μετανάστες εργάτες μόλις πρωτοεγκαθίστανταιστο ΣικάγοΣτην τρίτη ζώνη κατοικεί η μεσοαστική τάξη στηντέταρτη η ανώτερη αστική τάξη. Η δεύτερη ζώνη παρήγαγε την μεγαλύτερη εγκληματικότητα, απόδειξη τουυρόλου που παίζουν οι συνθήκες οικονομικές, μορφωτικές κ.α γιατί ήταν άνθρωποι που ούτε σχολείο πήγαιναν, τα παιδιά τους παίζανε μπάλες με νεκροκεφαλές- μιλάμε τώρα για εκείνη την περίοδο- και πράγματι ήταν μια οιονείεγγενής κατάσταση η εγκληματικότητα εκεί.
Και όμως,μέσα σε αυτή την εγκληματογόνο ζώνη η πλειοψηφία των κατοίκων, παιδιών, εφήβωνκαι ενηλίκων δεν εγκληματούσε, γιατί; Μα προφανώς γιατί υπήρχαν παράγοντες ικανοί να τους συγκρατήσουν, από την οικογένεια που τους είχε εμφυσήσει αρχές που τους συγκρατούσαν .
-Κύριε καθηγητά ένας έφηβος μπορεί να εκδηλώσει κάποια στοιχεία που αργότερα να εξελιχθούν σε μορφές εγκληματικότητας;
-Εγκληματίας για το ποινικό δίκαιο είναι ο οποιοσδήποτε παραβαίνει ποινικό νόμο . Δηλαδή όλοι μας. Και χωρίς να το καταλαβαίνουμε αφούυπάρχουν τόσοι νόμοι που δεν τους ξέρουμε. Πόσοι νόμοι που απαγορεύουνε συμπεριφορές και προβλέπουνε ποινές έστω και χρηματικές μέχρι σοβαρές δεν τους ξέρουμε! Η μόνη χώρα που έχει κάνει έρευνα είναι ο Καναδάςεπειδή όλα εκεί είναι μηχανογραφημένα, και βρήκε ότι 40.000 ανθρώπινες συμπεριφορές είναι ποινικοποιημένες. Εδώ στην Ελλάδα με την πολυνομία που έχουμε θα είναι περισσότεροι.
Για την Εγκληματολογία δεν είναι έτσι. Γι’αυτήν εγκληματίας είναι εκείνος που εμφανίζει «πρόωρη, βαριά και επαναλαμβανόμενη εγκληματική δράση».
-Κύριε καθηγητά ζούμε εγκλήματα που μας ανησυχούν Πως αισθάνεστε εσείς με όσα συμβαίνουν;
-Βέβαια και με ανησυχούνόσα ακούω και διαβάζω.Αλλά στον δυτικό κόσμο ζούμε μια περίοδο κρίσης αξιών. Πολιτισμικής βαθύτατης παρακμιακής μορφήςκρίση. Το 1996 είχαμε οργανώσει – εγώ ήμουν οργανωτής- ένα συνέδριο με θέμα «Η κρίση αξιών και εγκληματολογία Ο ρόλος των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου» και ήρθαν πάρα πολλοίαξιόλογοι συνάδελφοι από το εξωτερικό για να συζητήσουμε το θέμα. Οι εργασίες του Συνεδρίου έλαβαν χώρο την πρώτη ημέρα στην Πνύκα και τις επόμενες μέρες στην Παλιά Βουλή, στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών και στην Αίθουσα «Ευρώπη» του εκδοτικού οίκου «Νομική Βιβλιοθήκη» ταυτοχρόνως, με εξακόσιους συνέδρους .Σημείωσε μεγάλη επιτυχία.
Για να έρθουν το 96 να συζητήσουμε αυτό το θέμα,σήμαινε ότι αναγνώριζαντην ύπαρξη, ήδη, μιαςτέτοιας κρίσης. Κρίσης αξιών. Και στο επιπεδο της θεωρίας όσο και στο επίπεδο της καθημερινής πραγματικότηταςς.
-Θεωρείτε πως δεν είναι άμοιρο ευθυνών το ισχύον σύστημα που επιτρέπει στον εγκληματία να βγαίνει από τη φυλακή νωρίτερα από όσο ορίζει η ποινή του; Στο νόμο Παρασκευόπουλου αναφέρομαι σαφώς
-Βέβαια. Παρ’ότι ξέρω την νοοτροπία του, δεν θέλω να σχολιάσω κάτι. Δεν ήταν σωστά αυτά. Γιατίεξέπεμπε λάθος μήνυμα, καθώς ο ποινικός νόμος έχεικαιδιδακτικό χαρακτήρα. Σου δίνει ένα μήνυμα και συμβολικό ακόμα, τί επιτρέπεται, τί απαγορεύεται, στο ξεκαθαρίζει. Οι συμπεριφορές κινούνται σε ένα συνεχές (continuum), ξεκινώνταςαπό πράξεις αγιότητας φθάνουνμέχρι πράξεις θηριωδίας. Εξαιρετικές πράξεις, πολύ καλές, καλές, αδιάφορες. Κακές , πολύ κακές και μετά πάμε στις θηριωδίες. Δηλαδή σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότηταςκλπ.
Ο ποινικόςνόμοςανάλογα με τις συνθήκες της εποχής και την ανοχή του κοινωνικούσώματος τραβάει μια γραμμή και λέει «μέχρι εδώ είναι ανεκτά από εδώ και πέρα τιμωρούνται. Γιατίτιμωρούνται; Γιατί έχομε μια εμπειρία κοινωνική πολλών χιλιάδων χρόνων που μας δείχνει ποια συμπεριφορά είναι ωφέλιμη για την κοινότητα και ποια είναι βλαπτική. Για την συνοχή της κοινότητος, την πρόοδο και την εξέλιξη. Και όποιες είναι βλαπτικές για την κοινότητα αυτές πρέπει να κολάζονται. Όχι αναγκαστικά πάντοτε με ποινικό τρόπο. Μπορείαυτό να επιτυγχάνεταιμε διοικητικά μέτρα, ή μεπειθαρχικά, αλλά τα σοβαράεγκλήματα θα πρέπει να τιμωρούνται με τον ποινικό νόμο.Οι ποινικές κυρώσεις είναι οι πιο σοβαρές, αφού προσβάλλουν τα πιο πολύτιμα αγαθά, την ελευθερία, την τιμή, την περιουσία, ακόμη και τη ζωή του δράστη.
-Αλλά να ισχύουν, όμως
-Ναι, μα τώρα πια δεν ισχύουν. Στην Ελλάδα λένε ισόβια και τα ισόβια είναι 16 χρόνια. Αυτά είναι ανέκδοτα. Δυστυχώς δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Δεν είμαστε σοβαρό κράτος.
Βάση είναι οι σωστοί θεσμοί.Πουεπιτρέπουν στο άτομο να συμπεριφέρεται σωστά. Εμείς, όμως, περί άλλα τυρβάζουμε. Δείτε την εκπαίδευση. Δεν ρωτάμε τι είδους πολίτες, τί “output” θέλουμε να βγάλει αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είχανως στόχο διαπαιδαγώγησης των νέων το «καλός κα’αγαθός» πολίτης. Και είχαν όχι τόσα πράγματα με τα οποία γεμίζουμε το μυαλό των παιδιώνμας σήμερα και δεν καταλαβαίνουν τίποτα και δεν θυμούνται τίποτα. Είχανελάχιστα, τέσσερα μαθήματα όλα κι όλα.
-Κύριε καθηγητά όσο γραφικό κι αν ακούγεται στις μέρες μας , να αποδώσουμε την έκρηξη αυτή της κάθε μορφής εγκληματικότητας στο γεγονός ότι δεν υπάρχει φόβος Θεού κατά τον απλό κόσμο άλλων εποχών ;
–Δεν αποκλείεται να αίναι και αυτός ένας αρνητικός παράγων. Αποτελεί μια βάσιμη υπόθεση εργασίας. Ο καθηγητής μου στο Στρασβούργο Jacques Léauté στο περίφημο σύγγραμμά του, ανάμεσα στους άλλους σημαντικούς εγκληματογόνους παράγοντες, διαθέτει κι ένα ολόκληρο κεφάλαιο σε αυτό που αποκαλεί με τον τίτλο «αποχριστιανισμός» (déchristianisation). Ώστε η παρατήρησή σας δεν είναι καθόλου άστοχη.Αν ήμαστανόλοιπραγματικοί Χριστιανοί δεν θα είχαμε πρόβλημα. Δυστυχώς δεν είναι εύκολο να γίνεις, και όταν έρθει η κρίση, κάποιο πολύ ισχυρό γεγονός μπορεί να μην μπορέσεις όσο και να θες. Οπωσδήποτε, οι αρχές που ο χριστιανισμός διδάσκει κατ’ εξοχήν έχουν τέτοιες βάσεις οι οποίες αποτρέπουν, μας συγκρατούν από το να περάσουμε στο έγκλημα. Εγγράφονται στον παρονομαστή του κλάσματός τους. Δηλαδή ,όποιος εσωτερικεύσει τις αρχές της χριστιανικής διδασκαλίας, δεν θα κλέψει. Δεν θα σκοτώσει. Η πρώτη από τις τέσσερις βασικές προϋποθέσεις, τις οποίες ο μεγάλος κοινωνικός ανθρωπολόγος Léonce Manouvrier θεωρεί απολύτως αναγκαίες προκειμένου να περάσει κανείς στο έγκλημα είναι «η μή συγκράτηση του μελλοντικού δράστη από την ηθική απαξία που έχει η εγκληματική πράξη, την οποία αποφασίζει να διαπράξει.»
–Αλλά για να γίνουν όλα αυτά θα πρέπει να σταθεροποιηθούν και κάποιες αξίες, όπως ο θεσμός της οικογένειας Δεν είναι έτσι;
-Ναι,της σωστά λειτουργούσας οικογένειας. Πέραν τούτου,αυτό που δεν έχουμε λάβει υπόψη είναι τα υπάρχοντα κοινωνικά πρότυπα. Όσο πιο ψηλά στην κοινωνική ιεραρχία βρίσκονται αυτά, τόσο περισσότερο μας επηρεάζουν. Και, δυστυχώς, στις μέρες μας συχνότατα αυτά τα πρότυπα είναι αρνητικά. Ο Gabriel Tarde, πολύ μεγάλος δικαστής, καθηγητής, συγγραφέας, από τον 19ο προς τον 20ο αι.,έχει διατυπώσει τους περίφημους νόμους της Μίμησης. Είναι εκείνος που κατάφερε όσο κανείς να συνδέσει το μακροεπίπεδο, το επίπεδο της συνολικής εγκληματικότητας με το ατομικό επίπεδο του κάθενός.
Ας κάνουμε σε αυτό το σημείο μια παρένθεση Το ζεύγος των καθηγητών Sheldon και Eleanor Glueck, στο Harvard, μετηνερευνητικήτουςομάδα και μετά από δεκαετίεςμελετών κατάφεραν να συντάξουν πίνακες πρόγνωσηςτηςμελλοντικήςεγκληματικήςδράσης ατόμων που μπορούσαν να εφαρμοσθούνσε παιδιά, ήδη από τηνηλικία τωνέξηετών.Είχαμε ένα παγκόσμιο συνέδριο στη Μαδρίτη που εξετάσαμε κάπου 93 έρευνες – προοπτικές ή αναδρομικές από την Ιαπωνία μέχρι την Αμερική, επαληθευτικές από 85-92%, ανάλογα αν επρόκειτο για αρνητικές ή θετικές προβλέψεις αντιστοίχως. Δηλαδή πολύ υψηλό ποσοστό. Γιατί μέχρι τότε οι περισσότερες περιπτώσεις όπως του Ελβετού Frei ήταν μέχρι 55%που μπορούσες να κάνεις προγνώσεις για τη μελλοντική τουςσυμπεριφορά. Όμως οι πίνακες Glueckδεν μπορούσαν να ξεχωρίσουνε τα άτομα από την ομάδαγιατί τους εξέταζαν σαν ομάδα. Με στατιστικές προσεγγίσεις, δηλαδή. Δεν μπορούσαν να μας πουν αν πχ ο Κώστας που είναι στην ομάδα θα εγκληματήσει ή όχι.
Ο Tardeλοιπόνξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως επαρχιακός ποινικός δικαστής για πολλά χρόνια. Κι ερχόταν σε επαφή επομένως με κατηγορούμενους , με μάρτυρεςκλπ. Σε μια μικρή περιοχή μαθαίνεις τα πάντα για τον κατηγορούμενο, από την αστυνομία, από εδώ από εκεί .. Παρατήρησε κι έγραψε το περίφημο βιβλίο του «ο επαγγελματίας εγκληματίας»,. Τον μιμήθηκε ο «Σάδερλαντ» (Sutherland) που επηρεάσθηκε από αυτόν και έγραψε το δικό του βιβλίο, με τον τίγτλο«ο επαγγελματίας κλέφτης» . Όταν μεγάλωσε κι έγινεσπουδαίος διανοητής – καθηγητής στο Πανεπιστήμιο στο Παρίσι και καθηγητικό μέλος του «Κολλεγίου της Γαλλίας»» (Collège de France), τον διόρισανΔιευθυντή της Υπηρεσίας της εγκληματολογικής στατιστικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Κι έτσι ήρθε σε επαφή με την συνολική εγκληματικότητα και τις διακυμάνσεις της. Και με την υψηλή διάνοιά του κατάφερε, μελετώντας το συνολικό φαινόμενο και έχοντας ήδη στο παρελθόν μελετήσει τις ατομικές περιπτώσεις,να φτάσει σε ένα σημείο συνάντησης των πορισμάτων της Ψυχολογίας και της Κοινωνιολογίας, πράγμα που τον οδήγησε στη διατύπωση των νόμων της Μίμησης που εξηγούν κατά τον καλύτερο μέχρι στιγμής τρόπο αυτό το όποιο ψάχνουμε να βρούμε. Γιατί, ουσιαστικά , αυτό το Σωκρατικό ότι «εν oιδα ότι ουδεν oίδα» iισχύει. Αν θέλαμε μια απόδειξη αυτού του τελευταίου, μας την έδωσαν οι έρευνες για την αποκρυπτογράφηση του ανθρωπίνου γονιδιώματος.Οι αμερικανοί ερευνητές κατάφεραν πρώτοι μετά από πολλά χρόνια ερευνών με επικεφαλής τον Έλληνα Τζορτζ Πατρίνος να το αποκωδικοποιήσουν και να το χαρτογραφήσουν.. Κι έρχεται πρόπερσι άλλος ένας Έλληνας,καθηγητής και αυτός στο Columbia,και ανακαλύπτει ότι πίσω από αυτό το σύστημα υπάρχει ένα άλλο σύστημα που το ελέγχει. Και ποιος ξέρει τί θαανακαλύψουμε αύριο.
Όπως είναι γνωστό, όλοι οι ερευνητές είναι σαν να βρισκόμαστε μέσα σε ένα λαβύρινθο και να προσπαθούμε να βγούμε έξω . Να βρούμε απαντήσεις σταερωτήματα που κάθε επιστήμη θέτει.Να βρούμε την αλήθεια. Όταν είσαι μέσα σε ένα λαβύρινθο τι κάνεις; Χιλιάδες οι διάδρομοι.. Με βάση τις γνώσεις που έχεις αποκτήσει μέχρι τότε υποθέτεις «αν μπω σε αυτό τον διάδρομο αυτός θα με οδηγήσει στην έξοδο». Κι όμως συναντάς αδιέξοδο. Γυρίζεις πίσω. Και διατυπώνεις άλλη υπόθεση, αλλά και πάλι δεν έχεις τύχη. Πριν μπεις σε άλλο διάδρομο, υποθέτοντας πως αυτός είναι ο σωστός, δεοντολογικά θα πρέπει, με ένα άρθρο σου ή με μια εισήγηση σε συνέδριο, να ενημερώσεις τους άλλους ερευνητές που κι αυτοί βρίσκονται ερευνώντας μέσα στον ίδιο λαβύρινθο για την αποτυχία σου, ώστε να αποφύγουν και αυτοί να εισέλθουν στον αδιέξοδο διάδρομο.
Το γεγονός, βέβαια, πως δεν έχουμε καταφέρει να βγούμε από τον λαβύρινθο δεν σημαίνει πως δεν ξέρουμε τίποτα. Οι αποτυχίες μας μας λεχουν προσφέρει πολλά. Η επιστήμη έτσι προχωρεί, αρνητικά, διαψεύδοντας λανθασμένες υποθέσεις.
Ας ελπίσουμε ότι κάποτε θα βρεθεί ο μίτος που θα μας οδηγήσει στην έξοδο του λαβυρίνθου, στην πραγματική αλήθεια. Μέχρι τότε ας ελπίζουμε και ας ερευνούμε.
Εύα Λαδιά