Απόδουλος είναι ο δούλος που απελευθερώθηκε. Ένας
λοιπόν από τους απελεύθερους, ζώντας ως φαίνεται
ακόμα τον εφιάλτη των πειρατών, που έπεφταν σαν τα
όρνεα στα χωριά για να πλουτίσουν με την ανθρώπινη
πραμάτεια που προωθούσαν στα σκλαβοπάζαρα,
έφτασε στους πρόποδες του Ψηλορείτη, ζητώντας λίγη
γαλήνη.
Εκεί τον μάγεψε η θέα προς ολόκληρη την κοιλάδα του
Αμαρίου, τον ενθουσίασε το κλίμα, καθώς ήταν ξηρό
και υγιεινό και αποφάσισε να μείνει σ’ αυτό τον
φιλόξενο τόπο, αφού ένιωθε ασφαλής εκεί, τόσο
μακριά από τη θάλασσα.
Έτσι, δημιουργήθηκε η περιοχή Αποδούλου, χωριό
φημισμένο για τους ανθρώπους του, την τοπική του
ιστορία και τα προϊόντα του, λάδι, χαρούπια, μέλι και
κτηνοτροφικά.
Ιδιαίτερα για τις ελιές ο Λαμπρινάκης στη Γεωγραφία
του (1890) γράφει:
;Το κυριώτερον προϊόν είναι αι ελαίαι, αίτινες κατά το
μέγεθος και την ποιότητα είναι αι καλλίτεραι και
περιφημότεραι όλων των άλλων μερών της Κρήτης>>.
Για το Αποδούλου είχαμε την τύχη να μάθουμε αρκετά
από τους φίλους κατοίκους του και ιδιαίτερα από τον κ.
Κωστή Ψαρουδάκη, ανώτερο υπάλληλο Υ.Π.Α.Κ., που
έχοντας και ιδιαίτερα πνευματικά ενδιαφέροντα έκανε
μια αξιόλογη μελέτη για τα τοπωνύμια του χωριού του.
Το χωριό όμως έχει συνδεθεί και με μια τρυφερή
ιστορία αγάπης, που γράφτηκε σε μια δύσκολη για το
γένος μας ιστορική περίοδο.
Ο προεστός καπετάν Αλεξανδράκης, διαβάζουμε, ζούσε
κι αυτός μαζί με τους άλλους από κοντά την
επανάσταση του 1821. Σαν άγρια θεριά οι Τούρκοι της
Κεντρικής Κρήτης και τουρκοαιγυπτιακός στρατός
σκότωναν τους άνδρες και αιχμαλώτιζαν γυναίκες και
παιδιά.
Σε μια από τις σφαγές αυτές, ο Αλεξανδράκης,
εμπιστεύθηκε τα παιδιά του την Καλλίτσα και το Γιάννη
σε μια γυναίκα. Δυστυχώς όμως οι εχθροί εντόπισαν το
κρησφύγετο που βρισκόταν η γυναίκα και τα παιδιά και
τους πήραν σκλάβους.
Η Καλλίτσα βρέθηκε στην Αίγυπτο, όπου είχε την τύχη
να την αγοράσει ένας Άγγλος λόρδος. Ήταν τόσο
όμορφη και τόσο καλή η κοπέλα αυτή που ο κύριός της
δεν δυσκολεύτηκε να καταλάβει γιατί ο γιος του Τζων
την αγάπησε με τόσο πάθος. Με χαρά του λοιπόν
έδωσε τη συγκατάθεση του και η Καλλίτσα από του
Αποδούλου έγινε λαίδη, σύζυγος του λόρδου Τζων
Χαίην.
Φαντάζεστε τη συγκίνηση του γέρου πατέρα όταν
έσφιξε ξανά στην αγκαλιά του την κόρη του το 1829.
Όταν το 1834 πέρασα από το χωριό ο Πάσλεϋ, ο
καπετάν Αλεξανδράκης που τον φιλοξένησε του
διηγήθηκε την ιστορία. Κι έτσι έμεινε.
Η γοητεία του Αποδούλου συνεπήρε και τον άνδρα της
Καλλίτσας. Έτσι αποφάσισε να κτίσει ένα ωραιότατο
μέγαρο για να παραθερίζει.
Το φράγκικο κονάκι, όπως ονομάστηκε, έγινε το καμάρι
του χωριού. Κι επειδή οι Τούρκοι λόγω του ιδιοκτήτη
έπρεπε να το σεβαστούν, αρκετές φορές βρήκαν
καταφύγιο σ’ αυτό κυνηγημένοι.
Εκεί όμως οχυρώθηκαν κατά την επανάσταση του 1866,
τριακόσιοι Τουρκαλβανοί. Οι επαναστάτες τους είχαν
κυκλώσει αποφασισμένοι να τους κάψουν αλλά
πρόλαβε τούρκικος στρατός που έσωσε κι αυτούς και το
κονάκι.
Το Αποδούλου ωστόσο φαίνεται πως έχει μακραίωνες
ρίζες. Αυτό τουλάχιστον απέδειξε ο Σπύρος Μαρινάτος
όταν το 1934 έφερε στο φως ένα σημαντικό κτίσμα, που
άγγιζε το τέλος της Μεσομινωικής εποχής, καθαρά
τελετουργικής χρήσης.
Τα πρώτα επιμέρους ευρήματα ήταν ενεπίγραφα σκεύη
σπονδών από στεατίτη και μικρός χρυσός πέλεκυς.
Οι ανασκαφές που ακολούθησαν έδωσαν επίσης
σπουδαία ευρήματα όπως θολωτός τάφος
υστερομινωικών χρόνων με τέσσερις σαρκοφάγους
πλημμελούς κατασκευής. Βρίσκονται όλες
συναρμολογημένες στο μουσείο Ρεθύμνου.
Πιστεύεται ότι η συνέχιση των ερευνών που γίνονται
κάθε χρόνο από τα Πανεπιστήμια Αθηνών και Μιλάνου
θα φέρει στο φως και άλλα στοιχεία πολύτιμα για την
ιστορία της περιοχής.
Το Αποδούλου όμως έχει για κάθε ιστορική περίοδο να
παρουσιάσει κι ένα εκπληκτικό απομεινάρι.
Παράδειγμα η κατάγραφη εκκλησία του Αγίου
Γεωργίου του Ξιφοφόρου, όπου υπάρχει χάραγμα του
1496.
Θέλουμε χώρο πολύ ν’ ασχοληθούμε και με τους
ανθρώπους του Αποδούλου, από τους οποίους είχαμε
σημαντικές παρουσίες στην πολιτική, στην τέχνη, στην
επιστήμη και στα Γράμματα.
Μας εντυπωσίασε στο χωριό αυτό η φιλομάθεια των
κατοίκων. Ακόμα κι εκείνοι που έμειναν πίσω
συνεχίζοντας τις πατρογονικές παραδόσεις
διακρίνονται για την ευφυία και την πνευματική τους
καλλιέργεια. Κοντά σ’ αυτούς τους ανθρώπους βιώνεις
τον χαρακτηρισμό του Ρεθύμνου ως τόπου των
Γραμμάτων και Τεχνών.
Συγκλονιστική είναι η περίπτωση του Κριτόλαου
Ψαρουδάκη, που αν και ανάπηρος από χρόνια έχει
γράψει με τη βοήθεια της ακούραστης συζύγου του
Σοφίας βιβλία και μελέτες. Στο βιβλίο του <<Καλλίτσα: η
σκλάβα που έγινε λαίδη>>, μας εντυπωσιάζει με τον
πλούτο των στοιχείων που παραθέτει.
Ανοικτόκαρδος κι ευγενικός ο πρόεδρος της κοινότητας
κ. Γιώργος Ψαρουδάκης μας ενημερώνει για τη
σημερινή κατάσταση του χωριού.
Ευτυχώς σοβαρά προβλήματα ύδρευσης και
αποχέτευσης δεν υπάρχουν. Χρειάζεται όμως ενίσχυση
η κοινότητα για συντήρηση οδοποιίας και επέκταση
έργων ύδρευσης.
Και η μεγαλύτερη έγνοια εστιάζεται στην ολοκλήρωση
μιας αίθουσας πολλαπλών χρήσεων, που είναι
απαραίτητη σε μια περιοχή κέντρο ανασκαφικών
ερευνών. Θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μουσείο
αρχαιοτήτων και λαϊκής τέχνης, ως χώρος πολιτιστικών
εκδηλώσεων, ως φάρος πνευματικός για τις ανάγκες
του χωριού. Ποιος όμως ακούει τις εκκλήσεις του
προέδρου;
Έχει πολλά ενδιαφέροντα το Αποδούλου. Γι’ αυτό και
αξίζει καλύτερης μοίρας. Ελπίζουμε ότι κάποτε η
πολιτεία θα το καταλάβει και θ’ ανταποκριθεί.
ΕΥΑ ΛΑΔΙΑ
ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ
ΣΑΒΒΑΤΟ 3 – ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΜΑΪΟΥ 1997