Ήταν ένας πρωτοπόρος του καιρού του ο Μανόλης Γαβράς. Ένας από τους ανθρώπους που ήθελε να βλέπει γύρω του ανάπτυξη και προκοπή. Γι’ αυτό και προσπαθούσε διαρκώς να ανοίξει δρόμους προόδου.

Ήταν γιoς του Νίκου Γαβρά από τους Αποστόλους και της Μαρίας κόρης του παπα Ζαχαράκη από τον Πρινέ Μυλοποτάμου. Ο πατέρας του ήταν ξακουστός δερματέμπορος.

Η κρίση στη διάρκεια του μεσοπολέμου τον υποχρέωσε να αλλάξει επαγγελματική κατεύθυνση για να μπορέσει να ζήσει με κάποια άνεση. Έτσι λίγο πριν τον πόλεμο κατέβηκε στους Ποταμούς και ασχολήθηκε με τις καλλιέργειες.

Το κτήμα του έβγαζε εκείνα τα περίφημα κηπευτικά που άφησαν όνομα για την ποιότητά τους. Μέσα στο κτήμα ήταν κι ένας μύλος που έγινε αφορμή να σωθεί πολύς κόσμος.

Πάμπτωχοι οικογενειάρχες, που πήγαιναν εκεί να αλέσουν τον λιγοστό καρπό τους, έβρισκαν αγάπη και κατανόηση. Έβρισκαν χέρι βοηθείας χωρίς να «τσαλακωθεί» η αξιοπρέπειά τους. Άρχοντας ο Γαβράς δίδαξε έμπρακτα στα παιδιά του πόσο βαραίνει στην αξία του ανθρώπου η κοινωνική προσφορά.

Αυτός ο μύλος στάθηκε σωτήριος για την οικογένεια και στις δύσκολες εποχές που η ανέχεια ελάχιστες πόρτες προσπερνούσε.

Ο Μανόλης μεγάλωσε σ’ αυτό το περιβάλλον. Κι είχε την ευτυχία να τον διευκολύνει ο πατέρας του για να μορφωθεί και να προχωρήσει σε ανώτερες σπουδές.

Ανήκε στη γενιά των αποφοίτων του ’48 που έγραψαν ιστορία, καθώς συνέβαλαν στον εξωραϊσμό της πόλης. Παράδειγμα τα ΔΕΛΦΙΝΙΑ στη μαρίνα που είναι και το έμβλημα της πόλης. Σε όλες αυτές τις πρωτοβουλίες πρωτοπόρος πάντα ο Γαβράς, με ιδέες που όλοι σέβονταν και εκτιμούσαν για την πρωτοτυπία τους.

Τα μαθητικά του χρόνια κύλησαν στις γνωστές δύσκολες συνθήκες της εποχής του. Ίσως από τότε να δημιουργήθηκε μέσα του αυτή η ανάγκη της αναζήτησης δρόμων προόδου. Ήταν αφόρητη η φτώχεια και η μιζέρια. Οι νέοι δεν είχαν ευκαιρίες να αποκατασταθούν επαγγελματικά. Το κύμα μετανάστευσης γινόταν όλο και πιο ορμητικό με την πάροδο του χρόνου.

Από τους επιστήθιους φίλους του Μανόλη ο συμμαθητής του Τάκης Δασκαλαντωνάκης. Ήταν αχώριστοι καθώς τους ένωναν κοινά ενδιαφέροντα. Ενώ άλλοι στην ηλικία τους ασχολούνταν με ανούσια καθημερινά πράγματα, εκείνοι είχαν δεθεί σε κοινούς στόχους που φανέρωναν χαρισματικό επιχειρηματικό πνεύμα.

Στη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας έδειξε και την άλλη πλευρά του χαρακτήρα του. Αυτή της γενναιότητας που χαρακτήριζε τους Γαβράδες. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόγονοί του είχαν σχέση με τα θρυλικά γεγονότα του Αρκαδίου.

Υπηρετούσε αξιωματικός στη ΣΕΑΠ στο Ηράκλειο όταν άκουσε το κάλεσμα για την Κορέα. Δεν ήταν υποχρεωμένος να πάει. Ήταν προαιρετική η συμμετοχή στο πατριωτικό αυτό καθήκον, γιατί ήταν και αβέβαιη η επιστροφή. Κι όμως ανταποκρίθηκε από τους πρώτους αδιαφορώντας για τον κίνδυνο. Έμεινε ένα αρκετό διάστημα στην Κορέα, συμμετέχοντας στην ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ, με διακρίσεις για την συνολική του δράση κι όταν τέλειωσε το καθήκον αυτό, που με μεγάλη ευσυνειδησία και τόλμη επιτέλεσε, γύρισε στην Κρήτη και τέλειωσε τη θητεία του.

Ο Μανόλης ακολούθησε ανώτερες σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και χωρίς να χάσει καιρό πήρε το πτυχίο του Οικονομολόγου.

Αμέσως μετά διορίστηκε στο Νομαρχιακό Ταμείο. Από τη πρώτη στιγμή έβαλε στόχο να οργανώσει με τον καλύτερο τρόπο την νευραλγική αυτή υπηρεσία του νομού και τα κατάφερε. Οι προϊστάμενοι του Νομάρχες είχαν να το κάνουν. Ήταν μια πολύτιμη παρουσία που τους διευκόλυνε να βρίσκουν λύσεις σε φλέγοντα ζητήματα της Νομαρχίας.

Ανήσυχο πνεύμα ο Μανόλης, με συνεχή επιμόρφωση, «έπαιζε στα δάκτυλα» το δημοσιολογιστικό και τη νομοθεσία που το διέπει.

Η περίοδος της χούντας ήταν μια δοκιμασία γι’ αυτόν. Τα δημοκρατικά του φρονήματα ασφυκτιούσαν στον κλοιό του καθεστώτος. Όπου μπορούσε συνέβαλε σιωπηρά και αθόρυβα, συμμετέχοντας διακριτικά στον αγώνα για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.

Το 1973 δεν άντεξε άλλο και παραιτήθηκε. Προτιμούσε να γυρίσει στο κτήμα του πατέρα του και να ζήσει κοντά στη φύση, παρά να βιώνει αυτή την υπαλληλική καταπίεση και την πολεμική κάθε ελεύθερης σκέψης. Ο Μανόλης Γαβράς πίστευε πολύ στα οφέλη της Κρητικής Γης. Κι έβλεπε στον πρωτογενή τομέα τον βασικότερο πυλώνα ανάπτυξης.

Η παρέα με τον Τάκη Δασκαλαντωνάκη που συνεχιζόταν με την ίδια θέρμη, η ταύτιση των απόψεών του στον τομέα ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας τους οδήγησε στη δημιουργία ενός πρότυπου τυροκομείου με την επωνυμία «Ψηλορείτης». Ήταν μια καινοτόμος δράση για την εποχή, καθώς άνοιγε δρόμους για την αξιοποίηση των τυροκομικών προϊόντων με τη σωστή συσκευασία και τον επιστημονικό έλεγχο ποιότητας. Ο Μανόλης κατάφερε να οργανώσει το τυροκομείο με τον τελειότερο τρόπο.

Εκτός από τον Τάκη Δασκαλαντωνάκη, ο Μανόλης έκανε παρέα με μερικούς ακόμα Ρεθεμνιώτες που σε πείσμα της μιζέριας έμεναν στον τόπο τους, με μοναδικό στόχο να συμβάλουν στην προκοπή του. Ήταν ο Νίκος Δασκαλαντωνάκης, επίσης μια φωτεινή και δημιουργική παρουσία της εποχής, ο Γιάννης Χαλκιαδάκης, ο Νίκος και ο Μανόλης Μπιρλιράκης, ο Μανόλης Ζωνουδάκης ο Μάρκος Πολιουδάκης και μερικοί άλλοι που, ας μας συγχωρεθεί η παράλειψη, δεν έρχονται στη μνήμη μας αυτή τη στιγμή.

Αυτή η ομάδα, όπως συνήθιζε να μας λέει ο ιδρυτής των «Ρεθεμνιώτικων Νέων» Γιάννης Χαλκιαδάκης, έκανε παράτολμα σχέδια για την εποχή της, πιστεύοντας ότι ο τουρισμός θα δώσει νέα ώθηση στην τοπική ανάπτυξη.

Κι ένα απόγευμα στο γραφείο της εφημερίδας, όταν στεγαζόταν στην οδό Χατζηγρηγοράκη, συνυπέγραψαν το πρώτο καταστατικό τουριστικής εταιρίας που δημιούργησε το μεγάλο ξενοδοχείο EL GRECO.

Η πρωτοβουλία αυτή αποδείχτηκε σωτήρια για το Ρέθυμνο.

Ο Μανόλης Γαβράς έστρεψε τώρα το ενδιαφέρον του στο πολύτιμο κτήμα του στους Ποταμούς. Ήταν βέβαια ικανοποιημένος από τις αποδόσεις του, αλλά ήθελε κάτι διαφορετικό. Γιατί να μην έκανε το μεγάλο άλμα και να δοκιμάσει πρωτοποριακές καλλιέργειες; Όπως το συνήθιζε δεν άφησε να περάσει καιρός και να ωριμάσει περισσότερο η σκέψη του. Προχώρησε στην καλλιέργεια ακτινιδίου που κανένας βέβαια δεν ήξερε τότε τι «φρούτο» ήταν αυτό.

Με τη συνεχή του έρευνα και μελέτη κατάφερε να κάνει μια πρότυπη μονάδα καλλιέργειας που σύντομα έγινε ανταγωνιστική, στην ευρύτερη αγορά, με δράση και στον εξαγωγικό τομέα. Με ό,τι καταπιανόταν ο Μανόλης Γαβράς είχε επιτυχία επειδή κάθε επιχειρηματική σκέψη βασιζόταν σε βασικές αρχές οικονομίας και κανόνων που έπρεπε να ακολουθούν επιχειρηματικές προσπάθειες ευρύτερου βεληνεκούς. Ήταν παράτολμος όπου έπρεπε και ιδιαίτερα προσεκτικός όταν φαινόταν εξασφαλισμένη η επιτυχία του. Πίστευε ότι οι αστάθμητοι παράγοντες είναι η σοβαρότερη απειλή. Και φρόντιζε να θωρακίζει τις προσπάθειές του στο μέτρο του δυνατού φυσικά.

Η καλλιέργεια του ακτινιδίου τον έκανε ευρύτερα γνωστό. Και ήταν από τις πρώτες επιλογές για συνέντευξη των δημοσιογράφων που κάλυπταν τον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα.

Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από δημοσίευμα που βρήκαμε στο διαδίκτυο.

«…..Τα τελευταία χρόνια μπορεί να είναι ένα συνηθισμένο φρούτο στην Ελλάδα, όμως πριν από περίπου 30 χρόνια δεν το έβρισκε κανείς εύκολα. «Το ακτινίδιο δεν είναι ελληνικό προϊόν οπότε κάναμε εισαγωγή με ό,τι αυτό συνεπάγεται», λέει ο οικονομολόγος κ. Εμμανουήλ Γαβράς, ο οποίος κατάγεται από το Ρέθυμνο και καλλιεργεί από το 1977 ακτινίδια στην Κρήτη. Ήταν μάλιστα ο πρώτος που καλλιέργησε αυτό το εξωτικό φρούτο. Πριν προχωρήσει όμως στην παραγωγή άρχισε να διαβάζει και να μαθαίνει οτιδήποτε μπορούσε γύρω από το συγκεκριμένο φρούτο.

Οι πρώτες προσπάθειες καλλιέργειας του φρούτου έγιναν με την επίβλεψη του Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων: «Η βοήθεια του κ. Σπύρου Μ. Λιονάκη ήταν πολύ σημαντική, αφού είναι γεωπόνος και υποστηρίζει τις εναλλακτικές καλλιέργειες στην Ελλάδα». Έπειτα από τρεις δεκαετίες, καλλιεργώντας 25 στρέμματα, η παραγωγή ακτινιδίου έγινε βασική επαγγελματική ενασχόληση για τη ζωή του κ. Γραβά…..»

Κι όταν πέτυχε με το ακτινίδιο άρχισε να δοκιμάζει και να πειραματίζεται σε νέες καλλιέργειες με μήλα, αχλάδια και άλλα φρούτα. Οι αποτυχίες και λόγω καιρικών συνθηκών ήταν αρκετές, αλλά εκείνος επέμενε. Ξανάρχιζε από την αρχή. Ο κόπος δεν επηρέαζε τις αντοχές του. Η ποιότητα του προϊόντος ήταν που τον ενδιέφερε. Δεν δίστασε κάποτε να ξεριζώσει μια ολόκληρη ποικιλία αχλαδιού που παρουσίαζε κάποια ασθένεια, αδιαφορώντας για το κόστος και τη ζημία, επιχειρώντας νέα προσπάθεια για καλύτερο αποτέλεσμα.

Ο Μανόλης Γαβράς πέρα από ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας ήταν κι ένας ευχάριστος άνθρωπος, πάντα περιζήτητος στην καλή παρέα, με αφοσίωση στους φίλους του και ιδιαίτερη αγάπη για τον τόπο του Πρόθυμος πάντα για κοινωνική προσφορά, δεν έμενε αδιάφορος και με τα ζώα που αγαπούσε ιδιαίτερα.

Από τα πρώτα δείγματα της μεγάλης οικονομικής κρίσης ευαγγελιζόταν τα οφέλη του πρωτογενούς τομέα, συμβουλεύοντας τους νέους κυρίως να επιστρέψουν στη γη και να καρπωθούν τους ανεκτίμητους θησαυρούς της.

Από τα τελευταία του μεγαλεπήβολα σχέδια ήταν η συνένωση όλων των μικρών και μεγάλων ιδιοκτησιών στους Ποταμούς, σε έναν εύρωστο οικονομικά φορέα που θα εξασφάλιζε ποιοτικά προϊόντα με χαμηλό κόστος παραγωγής. Η «ισχύς εν τη ενώσει» πίστευε ο Μανόλης Γαβράς. Με χαμηλότερο κόστος παραγωγής θα μπορούσε η εταιρία αυτή να γίνει ανταγωνιστική και να διεκδικήσει μια καλή θέση στις διεθνείς αγορές.

Αυτός ήταν ο Μανόλης Γαβράς που έφυγε πρόσφατα. Ένας φλογερός Ρεθεμνιώτης που πίστευε στις δυνατότητες του τόπου του να ανακάμψει οικονομικά. Ένα ανοικτό μυαλό. Ένας υπέροχος άνθρωπος που άφησε μνήμη αγαθή και συνεπώς αιώνια. Γιατί το όνομά του συνδυάστηκε με ό,τι ελπιδοφόρο και παραγωγικό έγινε σ’ αυτό τον τόπο. Και η ζωή του αποτελεί ένα παράδειγμα για κάθε νέο που θέλει να βλέπει πέρα από τον καιρό του με σύνεση, οργάνωση και θετική σκέψη.