Με ειλικρινή αισθήματα οδύνης το Ρέθυμνο κήδεψε χθες με πάνδημη συμμετοχή τον εκλεκτό του καθηγητή, ιστοριοδίφη, αρθρογράφο, ζωγράφο, αγιογράφο, βιβλιοδέτη Γιώργο Εκκεκάκη.

Άνθρωποι κάθε ηλικίας συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία τον άνθρωπο που αφιερώθηκε στην ανάδειξη των πνευματικών θησαυρών του τόπου.

Όπως κάθε αληθινός άρχοντας διαχειρίζεται με γενναιοδωρία το βιος του έτσι κι ο Γιώργος Εκκεκάκης δεν έκλεισε ποτέ την πόρτα του σε όποιον ζήτησε τα φώτα του σε ιστορική έρευνα.

Μοναδική του απαίτηση να υπάρχει αγάπη για το αντικείμενο και σεβασμός στην όλη διαδικασία.

Θυμάμαι μια εποχή που είχαμε εκδηλώσεις τύπου. Πρότασή μου να εκθέσει σπάνια έντυπα από τον αρχειακό του πλούτο. Δεν δίστασε να δεχθεί. Είχε όμως έναν όρο. Να επιβλέψει στο στήσιμο και να είναι παρών σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης. Τελικά μόνος του ασχολήθηκε χωρίς να εκφράσει την παραμικρή δυσαρέσκεια.

Η ανωριμότητα της ηλικίας μου τότε, περισσότερο το δέος που θα είχαμε στη διοργάνωση τόσο σπουδαία συμμετοχή με τρόμαξε. Άραγε δεν υπήρχε εμπιστοσύνη; Μόνο όταν τον παρατήρησα πως υποδεχόταν τους επισκέπτες κατάλαβα. Εκείνος ήθελε να σφυγμομετρήσει αντιδράσεις. Κι είχε ύφος ευτυχισμένου παιδιού όταν διαπίστωσε πόσο ενδιέφεραν τους επισκέπτες τα έντυπα γύρω από το ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. Ιδιαίτερα όταν σχολίαζαν τα εκθέματα οι πρυτάνεις του επαγγελματικού μας χώρου.

Κάποια επισκέπτρια αδελφή δημοσιογράφου αγωνιστή έδειξε δυσαρέσκεια, επειδή τα εκθέματα του Γιώργη Εκκεκάκη επεσκίαζαν, υποτίθεται, το υλικό που αναφερόταν στον αδελφό της. Φοβήθηκα σύγκρουση.

Κι όμως εκείνος χαμογελώντας την πλησίασε και ζήτησε την καθοδήγησή της για μια καλύτερη χωροθέτηση του υλικού.

Κοιτούσα απορημένη κι εκείνος βιάστηκε να με καθησυχάσει με κείνο το βλέμμα του που έμοιαζε να λέει: «Άσε μωρέ… τι ψυχή έχει μια μικρή μετατόπιση του υλικού;…».

Όποτε έφερνε ύλη για την εφημερίδα ποτέ δεν είχα την έγνοια πως θα είχε κάνει το πόνημά του «φέιγ βολάν». Ο Γιώργης Εκκεκάκης ήταν η σπάνια περίπτωση συνεργάτη που μπορούσε να τροφοδοτεί όλο τον τοπικό τύπο με συνεργασίες πολύ κοντά στα ενδιαφέροντα κάθε εκδότη.

Κάποτε τον επισκέφθηκα για μια συμβουλή. Η γλυκύτατη κυρία Μαριέττα είχε πάντα τον τρόπο να με κάνει να νιώθω άνετα χτυπώντας το κουδούνι της. Βρήκα τον σπουδαίο αυτό άνθρωπο να αγιογραφεί. Κοιτούσα έκπληκτη. Εκείνος γέλασε. Τελικά δεν ήξερα τίποτα γι’ αυτόν. Ήταν και καλλιτέχνης; Ζήτησα μια συνέντευξη. Εκείνος στην παράκληση αυτή λίγο με βασάνισε.

Κι όταν τον έπεισα έβαλε και πάλι όρους. Καμιά υπερβολή γιατί δεν αστειευόταν. Ακόμα κι όταν δυσανασχετούσε ήταν αξιοσέβαστος ο περίφημος αυτός άνθρωπος.

Η συνάντησή μας πήγε καλύτερα από ότι περίμενα. Κι ο ίδιος έμεινε ευχαριστημένος. Επιτέλους είχαμε βρει κώδικα επικοινωνίας.

Μερικά χρόνια αργότερα θέλησα μια ακόμα συνέντευξη. Δεν αρνήθηκε. Απλά έμοιαζε προβληματισμένος όπως μας συνήθιζε μετά την περιπέτειά του.

Και η συνέντευξη είναι η παρακάτω που όπως κι εκείνος είχε δηλώσει την επομένη στο δωρικό του αλλά ουσιαστικό ευχαριστήριο τον εκπροσωπούσε απόλυτα.

Ο κ. Γιώργος Εκκεκάκης αποτελεί την έκπληξη στην τοπική μας κοινωνία κι ένα φωτεινό παράδειγμα ουσιαστικής προσφοράς μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.

Ενώ γαλούχησε γενιές στο ιδεώδες του αθλητικού πνεύματος, υπηρετώντας τη Μέση Εκπαίδευση, από κάποια στιγμή και μετά έγινε η πλέον αδιαμφισβήτητη πηγή τοπικής ιστορίας χάρις στα πολύτιμα κείμενα που εξασφάλισε μετά από κοπιώδεις αναζητήσεις και δαπανηρότατες θυσίες για την απόκτησή τους.

Ο ίδιος μας έχει δώσει επίσης δείγματα στον εικαστικό τομέα με εξαιρετικές αγιογραφίες και σχέδια από γωνιές του Ρεθύμνου που δεν υπάρχουν. Αλλά ο κ. Εκκεκάκης με υπομονή αποτύπωσε στο χαρτί τις περιγραφές των περιηγητών και μας έδωσε τις εικόνες αυτές.

Προσωπικά εξάλλου βρίσκουμε στο πρόσωπό του έναν πολύτιμο συνεργάτη όταν θέλουμε να διασταυρώσουμε κάποιο στοιχείο που προκύπτει από τις έρευνές μας. Και οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ο κ. Εκκεκάκης αποτελεί επίσης πρότυπο αγνού και ανιδιοτελούς Ρεθεμνιώτη που ευχαρίστως μοιράζεται τις γνώσεις και το υλικό του αν πρόκειται για μια σοβαρή εκδήλωση που προβάλλει την ιστορία του τόπου. Κι ποτέ δεν άφησε να εννοηθεί ότι θα ‘θελε, αλλά δεν μπορεί να μοιραστεί με άλλους, το υλικό που με κόπο και σοβαρές δαπάνες απέκτησε. Αυτό αποδεικνύουν και τα κείμενα που λαμπρύνουν κατά καιρούς τον τοπικό τύπο και δίνουν απαντήσεις σε πολλά από τα άγνωστα σημεία της τοπικής ιστορίας.

Θυμόμαστε με πόση προθυμία πήρε μέρος στις εκδηλώσεις Τύπου με σπάνιες φωτογραφίες και κείμενα για το Αρκάδι αλλά και σε άλλες σπουδαίες διοργανώσεις, χωρίς να επιβαρύνει, χωρίς να ζητήσει τίποτα. Και τις ξεναγήσεις του στο θέμα ακόμα τις θυμούνται οι ευτυχείς που τις παρακολούθησαν μικροί και μεγάλοι.

Στο σπίτι του, όπου περνά τις μέρες του γεμάτες από ενδιαφέροντα με την εξαιρετική του σύζυγο και επίσης εκπαιδευτικό και ερευνήτρια σε ό,τι αφορά το Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου κ. Μαριέττα, ο κ. Γιώργος Εκκεκάκης συνεχίζει το ερευνητικό του έργο, πλουτίζοντας σε τακτικά διαστήματα με κάτι σημαντικό το μεγάλης σπουδαιότητας αρχείο του.

Γνωστός για τη σεμνότητά του ο κ. Εκκεκάκης δεν θέλει να μιλά για τον εαυτό του. Και σχεδόν εκμαιεύσαμε τις απαντήσεις του σε ερωτήματά μας για το σημερινό πορτραίτο που σας παρουσιάζουμε…

Μόνο όταν αναφέρεται στους δικούς του ανθρώπους φωτίζεται το πρόσωπό του.

«Γεννήθηκα, άρχισε την αφήγησή του, στο Ρέθυμνο (κλινική Λυράκη) το 1934. Μέχρι 6 χρονών έζησα στο χωριό Μαρουλά, μέσα στο σχολείο όπου υπηρετούσαν οι δάσκαλοι γονείς μου. Ήρθαμε στο Ρέθυμνο το 1940, όπου πρωτογράφτηκα απευθείας στη Β’ τάξη (Καμαράκι) ως …ειδική περίπτωση. Δυο μήνες μετά την εγγραφή μου, εγκαταλείψαμε το ωραίο σπίτι μας στην πόλη και καταφύγαμε στην Πηγή, σε μια αποθήκη του εκ μητρός παππού. Εκεί έζησα την κατάληψη της Κρήτης και την Κατοχή, εκεί έβγαλα τις 4 πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Εκείνη η τετραετία με σημάδεψε, αλλά και -αργότερα- με βοήθησε να ωριμάσω».

– Πως συνεχίσατε τις σπουδές σας και γιατί επιλέξατε τη Φυσική Αγωγή;

«Επανήλθαμε στο Ρέθυμνο το 1944, όπου συμπλήρωσα τις εγκύκλιες σπουδές μου το 1953. Η επιλογή της Φυσικής Αγωγής έγινε από πολύ νωρίς και συνειδητά. Ήμουν αρκετά καλός σε διάφορα αγωνίσματα στίβου και το εκμεταλλεύτηκα, γνωρίζοντας ότι ως γυμναστής θα είχα χρόνο για τα δικά μου διαφέροντα».

– Θα πρέπει να ήσασταν καλός μαθητής. Γιατί δεν ακολουθήσατε μια θεωρητική επιστήμη που θα ήταν πιο κοντά στα τωρινά σας ενδιαφέροντα;

«Ως μαθητής δεν ήμουν κακός, αλλά είχα κακή σχέση με το σχολείο. Άρχισα να διαβάζω, στοιχειωδώς, μετά τα 16. Μέχρι τότε διάβαζα μανιωδώς όλα τα άλλα, εκτός από τα σχολικά βιβλία».

– Πως ξεκίνησε η καριέρα του καθηγητή Φυσικής Αγωγής;

«Ως Γυμναστής πρωτο-υπηρέτησα στην Έδεσσα (1959-1963), μετά την αποστράτευσή μου. Φεύγοντας, προτάθηκε ακόμα και η ανακήρυξή μου ως επίτιμου δημότη Έδεσσας!».

– Δεν μας κάνει εντύπωση. Η αγάπη των μαθητών σας κι εδώ κρατάει πάντα το ίδιο αμείωτη μαζί με το σεβασμό τους. Είναι φυσικό να κερδίσατε κι εκεί την τοπική κοινωνία. Η τοποθέτησή σας εδώ τι απήχηση είχε;

«Ο διορισμός μου στο εδώ Γυμνάσιο το 1963 έγινε είδηση ακόμα και στον αθηναϊκό τύπο».

– Και πότε αρχίζει η μανία της συλλογής;

«Δεν ξέρω αν υπήρξα ποτέ μανιώδης συλλέκτης. Είχα, πάντως, συνειδητοποιήσει νωρίς την αρνητική έννοια της λέξης «μανιώδης» και πάντα προσπαθούσα να το ελέγχω».

– Πότε αρχίσατε την ενασχόληση με την αγιογραφία;

«Με την αγιογραφία άρχισα στις αρχές της 10ετίας του 1970 και ασχολήθηκα επί 20 χρόνια. Όλα τα έσοδα αφιερώθηκαν για τη συλλογή κρητικών βιβλίων από δημοπρασίες.

Στη ζωγραφική υπήρχε μια ευχέρεια (όχι ταλέντο). Ό,τι έγινε… έγινε».

– Σκέφτεστε να εκδώσετε τα σχέδιά σας; Αναφέρομαι στην ενότητα με τα ιστορικά θέματα που αποτυπώνουν γωνιές που έχουν χαθεί.

«Δεν θεωρώ τα έργα μου άξια έκδοσης».

– Αλήθεια τι σας οδήγησε στην ιστορική έρευνα;

«Στην έρευνα της τοπικής ιστορίας με ώθησε η συνειδητοποίηση της απύθμενης άγνοιάς μας. Αυτή η άγνοια οφείλεται σε συγκεκριμένες ιστορικο-πολιτικές συγκυρίες που δικαιολογούν το πράγμα, αλλά μέχρις ενός ορίου. Και πάλι καλά που οι νέοι μας έχουν ενδιαφέρον για το παρελθόν του τόπου.

Με την ευκαιρία: Ας μην ξεχνούμε ότι ο μόνος που σκέφτηκε να φωτογραφίσει το συγκεκριμένο μνημείο ήταν ένας Γερμανός στρατιωτικός των δυνάμεων κατοχής! Εμείς το γκρεμίσαμε χωρίς καν να το φωτογραφίσομε. Το ίδιο συνέβη με της Άμμος την Πόρτα, τους Τέσσερις Μάρτυρες κλπ. κλπ. Η έλλειψη της από μέρους μας πρόνοιας σε πολλά ήταν παροιμιώδης.

– Τι εντύπωση σας κάνει η θερμή ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας στην όποια προσφορά σας και η γενική αναγνώριση του έργου σας;

«Δεν ξέρω αν θα αποτιμηθεί θετικά η δική μου προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης των κρητικών βιβλίων, κυρίως. Αυτά που έφερα στο φως μπορεί να μην ανατρέπουν την Ιστορία μας, όμως βοηθούν στη συμπλήρωση κενών και στην αποκατάσταση λαθών.

Θα ευχόμουν προπάντων τούτο: Η παλαιοχριστιανική βασιλική που είχα την «τύχη» να υποδείξω (τον Απρίλιο του 2011) στην εδώ αρμόδια Υπηρεσία, να συνδέεται με την ματαίως επί αιώνες αναζητούμενη επισκοπική πόλη Άριον».

– Σας έχουν επηρεάσει οι αλλαγές στη φυσιογνωμία της πόλης;

«Πώς βλέπω τις αλλαγές στον οικοδομικό και κοινωνικό ιστό της πόλης; Όχι, πάντως, απαισιόδοξα, σε σχέση με άλλες πόλεις και άλλες κοινωνίες. Αρκετά διασώσαμε. Στην εξέλιξη της πολιτιστικής μας ζωής θα βοηθούσε ένας φορέας διαφύλαξης ρεθεμνιώτικων κειμηλίων και μαζί [;] ένας ειδικός φορέας έρευνας του παρελθόντος μας. Οι διάσπαρτες ιστορικές πληροφορίες θα πρέπει κάποτε να ταξινομηθούν και να κωδικοποιηθούν».

Σε μια εκδήλωση περίμενα να τον δω. Είχε δώσει σπάνιο υλικό στους διοργανωτές και τα πολύτιμα φώτα του. Ο ίδιος όμως δεν ήθελε να παραβρεθεί. Ακόμα κι όταν πήγε να τον παροτρύνει ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας κ.κ Ευγένιος που είχε φιλευτεί μαζί του από τότε που ήταν ακόμα Αρχιμανδρίτης στο Ηράκλειο εκείνος δεν ήρθε. Δεν ήθελε.

Επωφελήθηκα μια από τις πάμπολλες φορές που με εξυπηρετούσε στο λεπτό δίνοντας φωτογραφίες από το αρχείο του για δημοσιεύματά μου όταν κάποιοι τις «σημαδεύουν» κιόλας από το φόβο της κλοπής να του εκφράσω το σεβασμό όλων μας.

Ζήτησα να μου πει γιατί δεν τον παρηγορεί η καθολική εκτίμηση της κοινωνίας στο πρόσωπό του για να ξεχάσει πια.

«Δεν μπορείς να φανταστείς μου είπε τι ένιωσα όταν μέσα στη νύχτα έζησα εκείνη τη φρικτή περιπέτεια. Τίποτα πια δεν με βοηθά να την ξεχάσω…».

Είχε δίκιο. Κρίμα που κανένας μας δεν μπόρεσε να τον βοηθήσει να ξεπεράσει μια εμπειρία που ήταν Γολγοθάς πριν την Ανάσταση. Ένας άνθρωπος όμως ήταν όαση στην έρημο της απογοήτευσης που ένιωθε για την αναλγησία της πολιτείας να καταλάβει, ενίοτε, τα αυτονόητα.

Η σύζυγός του, κ. Μαριέττα Ασημομύτη, η αγαπημένη του μούσα με την έμφυτη καλλιέργεια και τη σπάνια φινέτσα. Η γυναίκα που ποτέ δεν του απαγόρευσε να ικανοποιήσει το πάθος του για τη συλλογή σπάνιων εντύπων κι ας ήταν μεγάλη επιβάρυνση για τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Οι τιμητικές δεν του έλειψαν. Εκείνος παρακολουθούσε από μακριά. Η ανεξικακία του ήταν μοναδική και σπάνια. Ακόμα κι όταν σε μια πολύτιμη δωρεά ξέχασαν να βάλουν το όνομά του εκείνος δεν έκανε καμιά κίνηση διαμαρτυρίας. Ούτε το έκανε γνωστό. Αυτό το μάθαμε από ένα άρθρο του Αντώνη Πλυμάκη στα «Χανιώτικα Νέα».

Ευτυχώς μια ομάδα φίλων του η Ασπασία Παπαδάκη και αρκετοί άλλοι λόγιοι της πόλης συνεργάστηκαν για να αξιοποιήσουν το πολύτιμο αρχείο του. Κι έχουμε μια καλή εικόνα για τη σπουδαία του πνευματική κληρονομιά.

Σε ένα ολόκληρο όροφο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης θα έχουμε πάντα πρόσβαση στις εργασίες του που δώρισε για να είναι στη διάθεση κάθε ερευνητή.

Στο στερνό αποχαιρετισμό κανένας δεν ένιωσε την αγωνία επικείμενης λήθης που απειλεί κάθε ανθρώπινο γεγονός. Είναι τόσο το έργο και οι μνήμες που μας αφήνει που κανένας δεν μπορεί να μη ζει με την ανάμνηση του δασκάλου, του ερευνητή, του πολύτιμου Ρεθεμνιώτη.

Γ-έρνεις ολόφωτος στη δύση της ζωής

Ι-ππεύοντας στης λύτρωσης το άτι

Ω -ραία λόγια κι ελεγείες διαλεκτές

Ρ-αίνουν το ξόδι σου της νόησης εργάτη

Γ-ια να σου πουν οι πάντες άλλη μια φορά

Ο-τι για όλους ένα σύμβολο θα μείνεις

Σ– τον τόπο αυτό μνήμης συνέχεια να δίνεις

Ε-κεί που βρίσκεσαι ν’ αγάλλεται η ψυχή

Κ-ρίνοντας ποιοι με δέος λένε τ’ όνομά σου

Κ-ρουνός χρυσού γι’ αυτή την πόλη η προσφορά σου

Ε-ριξε φως σε κάθε άγνωστη εποχή

Κ-ι έσωσε τόσους ευπατρίδες απ’ τη λήθη

Α-νάστησε ατίμητες μορφές

Κ-όντρα στο χρόνο μας μετάλαβε τα ήθη

Η-λιοφόρες των προγόνων παροχές

Σ’ ευγνωμονούν γι αυτό αμέτρητες γενιές