Ο ΘΕΙΟΣ ΜΟΥ ΝΙΚΟΣ ΜΑΜΑΓΚΑΚΗΣ

Στην αυλαία των εκδηλώσεων για το έτος Ν. Μαμαγκάκη θα ήθελα εκ μέρους της οικογένειας του Ν. Μαμαγκάκη να δώσω συγχαρητήρια στον Δήμο Ρεθύμνης για την πρωτοβουλία του να τιμήσει την μνήμη του με δράσεις και εκδηλώσεις. Ειδικότερα στους συντελεστές της σημερινής εκδήλωσης, που είναι από το Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Κρήτης, με την ευκαιρία της παρουσίασης της έκδοσης «Νίκος Μαμαγκάκης. Τιμή στον Ρεθύμνιο δημιουργό».
Κυρίες & Κύριοι
Θα μου επιτρέψετε να καταθέσω περιστατικά και λεπτομέρειες από την ¨γεμάτη¨ ζωή του, που αναπόφευκτα μου ήρθαν στον νου όταν μου ζητήθηκε να πω δύο λόγια, προκειμένου να γνωρίσετε καλύτερα τον άνθρωπο που σήμερα τιμούμε.
Η οικογένεια του τα έβγαζε πέρα με μεγάλες δυσκολίες. Ο πατέρας του Βαγγέλης καταγόταν από τα Φραντζεσκιανά Μετόχια και η μητέρα του Αφροδίτη το γένος Μπεμπή από τον Πρινέ Ρεθύμνου. Ο πατέρας του ήταν αδελφός της Χρυσούλας Μαμαγκάκη, μητέρας του θρυλικού λυράρη Ανδρέα Ροδινού. Ο πατέρας του Νίκου Μαμαγκάκη και ο πατέρας του Ανδρέα Ροδινού ήταν συνέταιροι και οι δύο ήταν φουρνάρηδες, είχαν τον φούρνο τους στην Αρκαδίου κοντά στο παλιό λιμάνι. Ο πατέρας του Νίκου έπαιζε μπουλγαρί και η μητέρα του Αφροδίτη ζωγράφιζε και έγραφε ποιήματα. Να ευθύνεται όλη αυτή η καταβολή για το τι θα ακολουθούσε…μάλλον. Το σπίτι που γεννήθηκε το 1929 ήταν στην οδό Μ. Βερνάδου 55 και λίγο πριν τον πόλεμο του 1940 η οικογένεια του μετακόμισε στο Μακρύ Στενό στην οδό Νικηφόρου Φωκά 54. Το σπίτι βομβαρδίστηκε, και κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής έμεναν στον Εβλιγιά, στο «αμπέλι» όπως το έλεγαν, που είναι στην οδό Μαρκέλλου όπου σήμερα βρίσκεται το Κέντρο Κοινωνικής Μέριμνας του Δήμου Ρεθύμνης.
Εντεκάχρονος ήταν στην μπάντα του Δήμου. Με διάφορα αυτοσχέδια όργανα και αργότερα με την πρώτη του κιθάρα έκανε τα πρώτα του μουσικά βήματα. Έφυγε για την Αθήνα το 1947 φιλοξενούμενος σε συγγενικά του πρόσωπα, δουλεύοντας σε διάφορες δουλειές για να μπορέσει να ζήσει, αφού η οικογένεια του αντιμετώπιζε μεγάλα οικονομικά προβλήματα και όχι μόνο… Ο αδελφός του και πατέρας μου Βαγγέλης-Θεοδόσιος (μεγαλύτερος κατά 4 χρόνια) συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Μακρόνησο, καθώς στον Εμφύλιο ήταν στρατευμένος στις τάξεις του ΕΑΜ. Κατάφερε να αποδράσει, αλλά τον συνέλαβαν στην Αθήνα μετά από μία εβδομάδα και τον πήγαν πάλι στην Μακρόνησο καταδικάζοντας τον σε θάνατο. Απόφαση όμως που δεν εκτελέστηκε, αφού αλλάζοντας η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας του έδωσε χάρη (σε αυτό συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό και η καλή γνώση που είχε στο ακορντεόν). Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία…
Κάτω λοιπόν υπό αυτές τις συνθήκες, που δεν ήταν μόνο οι οικονομικές δυσκολίες που είχε, ξαναγυρίζει στο Ρέθυμνο το 1953. Είναι το Ρέθυμνο που τον πλήγωνε…. Ο αδελφός του κυνηγημένος… Ο φούρνος στην Γ. Τσαγρή 28, που ήθελε διακαώς ο πατέρας του να τον βάλει και δεν του ταίριαζε.
Βρίσκει πάλι τον μουσικό του δρόμο στο Ωδείο Ρεθύμνου και την Φιλαρμονική της πόλης.
Για λίγο όμως, αφού τυχαία έπεσε στα χέρια του μία εφημερίδα που έγραφε τις ημερομηνίες των εξετάσεων των υποτροφιών του ΙΚΥ. Ανεβαίνει γρήγορα Αθήνα και δίνει εξετάσεις. Κερδίζει την υποτροφία, αυτή που την είχαν πάρει ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Αργύρης Κουνάδης. Φεύγει το 1956 για Ελβετία και στην συνέχεια καταλήγει στο Μόναχο, στην Ακαδημία του Μονάχου. Δίνει εξετάσεις και παίρνει υποτροφία. Έτσι μένει στο Μόναχο 8 χρόνια. Γυρίζει το 1965 στην Ελλάδα.
Το 1966 επενδύει με μουσική την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ του Παντελή Πρεβελάκη με την ευκαιρία των 100 χρόνων από το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή με την Κατίνα Παξινού. Στις τρείς παραστάσεις που δόθηκαν στην σημερινή πλατεία Μικρασιατών (προαύλιο χώρο του Τούρκικου Σχολείου όπως λεγόταν τότε), την παρακολούθησαν συνολικά πάνω από 6.000 άτομα.
Σε όλα αυτά τα χρόνια που ο Νίκος Μαμαγκάκης δημιουργούσε, έως τον θάνατο του, η προτεραιότητα του ήταν οι νέοι καλλιτέχνες. Πως θα βοηθήσει τα νέα παιδιά. Δεν τον ενδιέφερε η συνεργασία με κάποια φίρμα σε δίσκους βινυλίου, CD ή σε συναυλίες. Το σπίτι του ήταν πραγματικά μια σχολή-φυτώριο νέων καλλιτεχνών από όλη την Ελλάδα, που αργότερα και αυτοί τράβηξαν τον δικό τους προσωπικό δρόμο, έχοντας όμως στέρεες μουσικές βάσεις. Με τους μαθητές του είχε ιδιαίτερη σχέση, τον θεωρούσαν πατέρα, τον έλεγαν «κύριε Νίκο», με τον σεβασμό που απαιτείται προς τον δάσκαλο, αλλά και την προσέγγιση του με τις ατελείωτες συζητήσεις μαζί τους και τις συμβουλές που τους έδινε. Ελευθερία Αρβανιτάκη, Σαβίνα Γιαννάτου, Μελίνα Κανά, Νένα Βενετσάνου, Μιχάλης Τζουγανάκης, Γιάννης Χαρούλης, Ειρήνη Δερέμπεη, Ναταλί Ρασούλη, Μαρίνα Δακανάλη, Τάσης Χριστογιαννόπουλος και τόσοι άλλοι.
Συνεργασίες που νομίζω ότι τον σημάδεψαν ήταν αυτές με τον Γιάννη Ρίτσο, τον Νίκο Εγγονόπουλο, τον Γιώργο Ιωάννου, τον Ιάκωβο Καμπανέλλη.
Μελοποίησε ότι δεν είχε τολμήσει ποτέ να μελοποιήσει κανείς. Μελοποίησε Όμηρο, Σαπφώ, Χορτάτζη, Κορνάρο, Παντζελιό, Σολωμό, Κάλβο, Μακρυγιάννη, Καβάφη, Βάρναλη, Καρυωτάκη, Πολυδούρη, Σεφέρη, Εμπειρίκο, Καζαντζάκη, Παπαδιαμάντη, Πρεβελάκη, Καλομενόπουλο κ.α.
Οι Μουσικές Γιορτές του Δήμου Ανωγείων με τον τότε δήμαρχο κ. Γιώργο Κλάδο, ο Μουσικός Αύγουστος του Ηρακλείου με τον τότε δήμαρχο κ. Μανόλη Καρέλλη, η συναυλία τον Αύγουστο του 2003 με τα τραγούδια της Παλιάς Πόλης στην Φορτέτζα με τον τότε δήμαρχο Ρεθύμνου κ. Δημήτρη Αρχοντάκη και υπεύθυνο των εκδηλώσεων τον κ. Μάνο Τσάκωνα, ήταν οι εκδηλώσεις στις οποίες αναφερόταν με περηφάνεια.
Είχε την ευχέρεια να συνθέτει λαϊκά τραγούδια που έγιναν μεγάλες επιτυχίες, αλλά ταυτόχρονα να συνθέτει πάνω σε δύσκολες μουσικές φόρμες που λίγοι μπορούν να ακούσουν και να καταλάβουν.
Δεν θα ήθελα να κρίνω το μουσικό του έργο εγώ. Αυτό ας το κάνουν άλλοι ειδικότεροι από εμένα.
Σε μένα αυτό που μένει είναι οι συζητήσεις που είχα μαζί του, που πάντα είχαν κάτι να μου προσφέρουν και η πολύ καλή αδελφική και όχι μόνο σχέση που είχε με τον πατέρα μου (κάθε μέρα στις 1:00 το μεσημέρι είχαν υποχρεωτικά τηλεφωνική επικοινωνία).
Θα τελειώσω και θα συμφωνήσω απόλυτα με τα λόγια κάποιου θαυμαστή του, με το άκουσμα του θανάτου του τον Ιούλιο του 2013:
Όταν κάποιος «φεύγει» μικρή σημασία έχει η αποτίμηση του έργου του. Ναι, ο Νίκος Μαμαγκάκης ήταν ένας σπουδαίος συνθέτης. Σε αυτό θα συμφωνήσουμε όλοι. Για μένα, όμως, το σημαντικότερο όλων είναι ότι ο Νίκος Μαμαγκάκης, με την προσωπικότητα και την πορεία του, κατάφερε να δημιουργήσει μία συγκινητική αφήγηση, παραμένοντας νέος μέχρι το τέλος.
Τάφηκε στο Ρέθυμνο όπως είχε ζητήσει ο ίδιος, αν και ο δήμος Αθηναίων εκδήλωσε την επιθυμία να ταφεί στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών. Η τελευταία επιθυμία του ήταν να ταφεί στον λόφο του Εβλιγιά στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αϊ Γιάννη, δίπλα στον καλό του φίλο και μεγάλο Ρεθεμνιώτη Παντελή Πρεβελάκη, για να αγναντεύει από εκεί το Ρέθυμνο που τόσο αγαπούσε.
Είναι κάτι που περιμένουμε ως οικογένεια, κάποτε να γίνει πραγματικότητα.
Τελειώνοντας αξίζουν ιδιαίτερα συγχαρητήρια στην αντιδήμαρχο και αντιπρόεδρο της ΚΕΔΗΡ κ. Πέπη Μπιρλιράκη, στην Πρόεδρο του Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου και καθηγήτρια του Πειραματικού Λυκείου κ. Ειρήνη Βογιατζή και την καθηγήτρια κ. Καλιόπη Κωτσάκη, καθώς και σε αυτούς που έχουν αρθρογραφήσει αφιερώνοντας πολύ χρόνο και προσπάθεια προκειμένου να καταστεί δυνατή η έντυπη έκδοση-αφιέρωμα, αλλά και να πραγματοποιηθεί η σημερινή εκδήλωση.
Ρέθυμνο 9-5-2015
Μαμαγκάκης Βαγγέλης