 |
• Συγκινητικές οι τοποθετήσεις για το πολυσήμαντο έργο του
|
Κυρίες και Κύριοι
Αγαπητοί Φίλοι
Το Ρέθυμνο του Παντελή Πρεβελάκη ήταν μια πολιτεία με ανθρώπους ανοιχτόκαρδους, σεμνούς, γραμματιζούμενους, ευπρεπείς και δίκαιους. Μια πολιτεία που κοντά στα άλλα επιτεύγματά της «γέννησε κιόλας δυο-τρεις καλούς ποιητάδες και ζωγράφους, πού’ ναι πάντα χρειαστοί για να βαστιέται τ’ όνομα ενός τόπου ακατάλυτο».
Στο Ρέθυμνο του σήμερα, άνθρωποι σαν τον αποψινό τιμώμενο, επιφορτίστηκαν οικειοθελώς με τούτο το δύσκολο έργο. Να βαστήξουν το όνομα του τόπου ακατάλυτο. Και το έπραξαν με ανιδιοτέλεια, τόλμη, επίπονη προσωπική δουλειά και γενναιοδωρία. Χωρίς ίχνος αυταρέσκειας ή ματαιοδοξίας. Πεισματικά προσηλωμένοι στον υψηλό σκοπό: να επιτρέψουν σε τούτο τον τόπο, « τον καμωμένο από πέτρες και ξύλα και θάλασσα», το Ρέθυμνο που γεννήθηκαν και αγάπησαν να «ζει σήμερα κι αύριο και πάντα, και να μη χάσει τη δροσεράδα του».
Τούτη λοιπόν την ώρα τη νυχτερινή κι ανοιξιάτη, στα πωρικά μυρισμένη, συναντιόμαστε εδώ, με πρόσκληση του Συλλόγου Κατοίκων της Παλιάς Πόλης που και φέτος, κατάφεραν και γέμισαν τις Ημέρες του Ρεθύμνου με αξιόλογες προτάσεις πολιτισμού και ιστορίας, για να καταθέσουμε έναν οφειλόμενο φόρο τιμής και αναγνώρισης στο πρόσωπο του Γιώργου Εκκεκάκη.
Σεβόμενος τη μετριοφροσύνη και τη διακριτικότητά του, δεν θα ‘θελα να επεκταθώ σε λεπτομερείς αναφορές για το αδιαμφισβήτητο ήθος του, την ευρύτητα του έργου του, τον αντίκτυπο της προσφοράς του στην κοινωνία μας, τη δοτικότητα να μοιράζεται όσα, με κόπο, κατακτά, την παραδοχή πως ο ίδιος αποτελεί πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για όλους όσοι αρχίζουν από το τίποτα και αποδεικνύουν ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα.
Άλλωστε, αυτό που οι λέξεις δηλώνουν, το μαρτυρούν και του δίνουν ζωή τα έργα. Και το έργο του κ. Εκκεκάκη, είναι πλούσιο σε περιεχόμενο, ανθεκτικό στη φθορά και θα παραμείνει ως παρακαταθήκη, σφύζουσα από ζωή, για να φωτίσει τα μονοπάτια του παρελθόντος και τα βήματα του μέλλοντος της πόλης μας και του νησιού μας.
Εξάλλου, είμαι βέβαιος πως ένα μέρος έστω του πολύπλευρου εκπαιδευτικού, επιστημονικού, συγγραφικού πολύτιμου για την ιστορία της Κρήτης και του Ρεθύμνου έργου του, καθώς και για τη μοναδική σε πληρότητα και εγκυρότητα συλλογή σπάνιων τεκμηρίων συλλογή του θα γίνουν αναφορές , στην αποψινή μας συντροφιά.
Θα μου επιτρέψετε λοιπόν, σε τούτη την κατάθεση, που δεν είναι η πρώτη, σίγουρα ούτε η τελευταία , της βαθιάς μου εκτίμησης, του σεβασμού και του θαυμασμού μου στο έργο του Γιώργου Εκκεκάκη να περιοριστώ σε μια πιο προσωπική αναφορά στον τιμώμενο όπως προσωπική, καρποφόρα και τιμητική είναι για μένα η ανθεκτική στο χρόνο γνωριμία μαζί του ως μαθητής του στο Γυμνάσιο, ως συμπολίτης του και αργότερα ως Δήμαρχος μιας πόλης που τον αγάπησε και τον πλήγωσε συνάμα.
Ανακαλώντας μνήμες αλλά και σύγχρονες αναφορές μου στον τιμώμενο μια και η άποψη μου είναι παγιωμένη για το έργο και την προσφορά του, θα επαναλάβω πως μοιράστηκα με τον κ. Εκκεκάκη τις ανησυχίες και τα όνειρα των εφηβικών μου χρόνων που έβρισκαν υγιή εκτόνωση στον αθλητισμό. Ανυποψίαστος για την ευρύτητα των ενδιαφερόντων και το σπουδαίο έργο του Καθηγητή μου της Φυσικής Αγωγής στο Γυμνάσιο και προπονητή μου στα αγωνίσματα στίβου, ήμουν κι εγώ ένας εκ των αποδεκτών της ευγενικής και ουσιαστικής υποστήριξης που πρόσφερε απλόχερα στους μαθητές του.
Είχα ήδη αντιληφθεί, καθότι εμφανής, την ευρύτητα της γνώσης του, την επιστημοσύνη και την αφοσίωση που επιδείκνυε στο αντικείμενο του και είχα εντυπωσιαστεί από τη συγκροτημένη και δομημένη προσωπικότητά του, η οποία εξέπεμπε σε μας τους μαθητές του τη θετική δύναμη και έμπνευση που είχαμε ανάγκη στη συγκεκριμένη ηλικιακή φάση που βρισκόμασταν.
Τότε, δεν γνώριζα την παράλληλη ενασχόληση του με την τοπική ιστορία, την εντατική και επίπονη προσήλωσή του στη διάσωση αρχαιολογικών κειμηλίων και στην ανάδειξη προσώπων που έχουν προσφέρει στον τόπο μας. Το πιο πιθανό είναι πως ένα σημαντικό μέρος τους θα χάνονταν στη λήθη του χρόνου, δίχως τη δική του παρέμβαση.
Σήμερα, που το έργο του είναι πλέον γνωστό σε όλους , νομίζω πως ήρθε πια το πλήρωμα του χρόνου για ν’ αποτιμηθεί και να αναγνωριστεί στο σύνολό του, απ’ όλους τους φορείς μα και τους πολίτες που ευεργετήθηκαν απ’ αυτό.
Είναι ο Δήμος, το Πανεπιστήμιό μας, η Δημόσια βιβλιοθήκη την οποία πλούτισε με τη δωρεά 25.000 ιστορικών ανεκτίμητων κρητολογικών τεκμηρίων, είναι ο πνευματικός κόσμος του τόπου μα και της χώρας μας, είναι η κοινωνία ολάκερη, του Ρεθύμνου και της Κρήτης. Έχουμε ηθική, πρωτίστως, υποχρέωση να διαφυλάξουμε, να αναδείξουμε, να εντάξουμε και να αξιοποιήσουμε σε όλες στις εκφράσεις της ζωής μας, την πλούσια κληρονομιά που μας προσφέρει, δίχως να περιμένει κανένα αντάλλαγμα.
Όπως ακριβώς κάνει, ένας καλός γονιός κι ένας άξιος δάσκαλος έτσι κι ο Γ. Εκκεκάκης προικοδοτεί τα παιδιά του, με ένα πλούτο που ανάγεται στη σφαίρα του πνεύματος, των υψηλών αξιών και του σπάνιου ήθους και τα εμπνέει να δίδουν, με ευπρέπεια και σεμνότητα, τον ατέρμονο αγώνα της διαρκούς αυτοβελτίωσης και κοινωνικής ολοκλήρωσης.
Άλλωστε κι ο ίδιος, τούτο το δύσκολο μονοπάτι διάλεξε. Και μάλιστα εντατικοποίησε το έργο του αμέσως μετά τη συνταξιοδότησή του από τη Μέση Εκπαίδευση, σε μια περίοδο δηλαδή της ανθρώπινης ζωής που συνήθως τη χαρακτηρίζει η ανάγκη για ανάπαυση και τη διέπει η συνειδητή αποχή από τις πολλές ευθύνες και το μόχθο.
Η γοητεία που σ’ εμένα προσωπικά ασκεί το έργο του είναι η πολυσημία του. Οι πολλές αναγνώσεις που επιδέχεται, οι πάμπολες επιλογές που αβίαστα προσφέρει στον πανεπιστημιακό καθηγητή, στον ερευνητή ή τον απλό αναγνώστη, κάθε φορά που απευθύνεται σε κάποια από τις πολλές πτυχές του.
Ο Γιώργος Εκκεκάκης, έχτισε ασφαλείς γέφυρες επικοινωνίας με το παρελθόν μας, δημιούργησε σημεία αναφοράς για να τα επικαλεστούμε σε κάθε απόπειρα γνωριμία μας με τον ίδιο μας τον εαυτό, πέτυχε, εν τέλει, το ζητούμενο που είναι η ουσιαστική σύνδεση και αλληλεπίδραση του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον.
Τον ευχαριστούμε. Εύχομαι η σημερινή εκδήλωση να σταλάξει βάλσαμο στη δικαιολογημένη πικρία που του προκάλεσε η αναίτια και ανυπόστατη όπως περίτρανα αποδείχθηκε δίωξη του.
Κι αν δεν αρκεί τούτο το συναπάντημα για να κατευνάσει τα υπολείμματα της, ας γνωρίζει ο τιμώμενος , πως θα τον συντροφεύουν σε κάθε ανάσα της ζωής του, οι πιο ευγνώμονες σκέψεις μας για την προσφορά του, που θα παραμείνει ζωντανή στο διηνεκές για να δίνει ζωή σε όσα στοιχεία του παρελθόντος μας την αξίζουν.
Σας ευχαριστώ πολύ.
» Θα ήθελα και από την πλευρά μας, εκπροσωπώντας το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο ως Γραμματέας του, να σας ευχαριστήσω που παρευρίσκεστε απόψε εδώ, για να ανταποδώσουμε στον Γιώργο Εκκεκάκη κάτι τις, το ελάχιστο απ’ όσα μας έχει προσφέρει και συνεχίζει να μας προσφέρει μέσα από το έργο μιας ζωής. Επιλέξαμε με τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κατοίκων Παλιάς Πόλης Θωμά Κρεβετζάκη ως τίτλο της το αρχαίο «Αι χάρητες γυμναί», που εξηγείται στο λεξικό της Σούδας ή Σουίδα «δει αφελώς και αφανέρως χαρίζεσθαι». Θα μπορούσαμε λοιπόν με σημερινά λόγια να το αντικαθιστούσαμε με την παροιμία: «κάνε το καλό και ρίχ’ το στο γιαλό».
Θα μπορούσαμε επίσης να χρησιμοποιούσαμε τον όρο «Αντιπελάργησις», που σημαίνει την απόδοση στον γέροντα γονέα από τα παιδιά του των εκδουλεύσεων που εκείνος τους είχε προσφέρει όταν ήταν νέος. Δεν είναι ίσως πολύ γνωστό, αλλά οι αρχαίοι μας πρόγονοι λάτρευαν τους πελαργούς, έχοντας παρατηρήσει ότι όχι μόνο συνδέονταν με τους ανθρώπους (οι γερανοί του Ιβύκου) αλλά και ότι είναι τα μόνα πουλιά που περιθάλπτουν με στοργή τους γονείς τους, ταϊζοντάς τους, όπως και τα παιδιά τους, με το στόμα τους.
Το φθινόπωρο του 2013 ο Αντώνης Πλυμάκης, τον οποίο το Μουσείο μας τιμά για το ιστορικό και λαογραφικό του έργο σ΄αυτό εδώ τον χώρο την επόμενη Δευτέρα στις 8.30, δημοσίευσε στα «Χανιώτικα Νέα» ένα σύντομο αλλά περιεκτικό σχόλιο, υπό τον τίτλο «Γεώργιος Εκκεκάκης: η Κρήτη πολλά του οφείλει». Έγραψε εκεί, μεταξύ άλλων: «H Κρήτη και ειδικά το Ρέθεμνος, έχουν την αγαθή τύχη να συγκαταλέγει στα εκλεκτά τέκνα της τον Γεώργιο Εκκεκάκη. Είναι ένας χαρισματικός άνθρωπος που ανάλωσε τη ζωή του στην υπηρεσία αυτού του τόπου και την ανάσυρση από τη λήθη και ανάδειξη αμέτρητων πτυχών της ζωής του νησιού μας, από εκατοντάδες χρόνια πριν. Καθηγητής της φυσικής αγωγής, δεν αρκέστηκε σε αυτήν την ειδίκευσή του αλλά ασχολήθηκε, όσο ελάχιστοι άλλοι, στην συλλογή και έρευνα σε αμέτρητα άγνωστα βιβλία και χειρόγραφα περασμένων εποχών, που τα απέκτησε, με προσωπική του δαπάνη από δημοπρασίες στην Ελλάδα ή το εξωτερικό… Δεν θα επεκταθώ σε αμέτρητες άλλες δραστηριότητες του Γεωργίου Εκκεκάκη, αλλά νομίζω ότι κάποτε θα πρέπει να τιμηθεί από τους Κρητικούς, από ανθρώπους και φορείς που έχουν συναίσθηση του τεράστιου έργου του και της προσφοράς του σ’ αυτόν τον τόπο, ιδίως στη σημερινή εποχή, όπου ενδιαφέρον από πολλούς υπάρχει για τα της Κρήτης μόνον όταν θα αποκομίσουν κάτι σε οικονομικό ή άλλο όφελος». Ο Αντώνης Πλυμάκης περίγραψε με το άρθρο του έναν τύπο ανθρώπου, που ήταν ούτως ή άλλως σπανιότατος, ακόμα και σε καλύτερες πνευματικά εποχές, και που σήμερα τείνει να εκλείψει: τον «Κρητολόγο».
Κάτω από αυτό τον τίτλο θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε όχι παραπάνω από μια εικοσάδα, Κρήτες και μη: τους Στέφανο Ξανθουδίδη, Νικόλαο Πλάτωνα, Στέργιο Σπανάκη, Νικόλαο Σταυρινίδη, Μενέλαο Παρλαμά, Ελευθέριο Πλατάκη, Ανδρέα Καλοκαιρινό, Paul Faure, Στυλιανό Αλεξίου, Θεοχάρη Δετοράκη και μερικούς ακόμα άλλους.
Μέσα στην τιμητική αυτή εικοσάδα έχουν τη θέση τους τρεις και μόνο συμπολίτες μας: ο Μανούσος Μανούσακας, ο Νικόλαος Δρανδάκης και ο Γιώργος Εκκεκάκης. Θα μπορούσαμε να ορίσουμε τον «Κρητολόγο» ως τον επιστήμονα που είναι καταρχήν ιστοριοδίφης αλλά επεκτείνεται και σε άλλους, πέραν της ιστορίας, τομείς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα από τους απελθόντες υπήρξε ο Ελευθέριος Πλατάκης, επιστήμων φυσικός και φυσιοδίφης, σπηλαιολόγος, ονοματολόγος κ.λπ. Ένα άλλο παράδειγμα υπήρξε ο Στυλιανός Αλεξίου, αρχαιολόγος, ιστορικός, φιλόλογος-κριτικός εκδότης κ.ά.π.
Τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα Κρητολόγου -και ελπίζω όχι το τελευταίο- είναι ο Γιώργος Π. Εκκεκάκης. Τι να πρωτοπεί γι’ αυτόν κανείς: γυμναστής το επάγγελμα, ερευνητής, ιστοριοδίφης, ιστορικός τοπιογράφος, βιβλιογράφος, συλλέκτης, ζωγράφος. Σε όλα υπήρξε άριστος και σε όλα διακρίθηκε.
Για τη θητεία του στην εκπαίδευση μιλούν οι μαθητές του αλλά και τα σωματεία και οι αθλητές που ανέδειξε. Θα μας τα πουν οι ίδιοι στη συνέχεια αναλυτικά. Μάλιστα αυτόν τον τομέα προσφοράς του, ισότιμο ασφαλώς με εκείνον των γραμμάτων, μέχρι πριν λίγο οι ασχολούμενοι μ’ αυτά δεν τον γνωρίζαμε αλλά τον υποψιαζόμασταν! Ο μαθητής του κύριος Γασπαράκης που ακολουθεί θα μας τα πει σε λίγο αναλυτικά.
Για τη συγκρότηση της Κρητικής Βιβλιογραφίας σε τρεις τόμους μιλούν οι χιλιάδες παραπομπές στη διεθνή βιβλιογραφία. Σήμερα δεν είναι δυνατόν να νοηθεί βιβλιοθήκη κρητολογικού ενδιαφέροντος χωρίς τους τρεις τόμους, με τον κοινό τίτλο «Τα Κρητικά βιβλία». Στις 599 σελίδες τους ο αναγνώστης μπορεί να βρει τα κρητικά βιβλία από την έκδοση του πρώτου, που ήταν το «Ετυμολογικόν Μέγα» το 1499, μέχρι τα μόλις επτά που εκδόθηκαν το τελευταίο έτος της Γερμανοκατοχής, το 1944. Το μεγαλειώδες αυτό έργο, μερικοί τόμοι του οποίου τείνουν να εξαντληθούν, επιβάλλεται να επανεκδοθεί, με τις προσθήκες που κατά καιρούς έκανε ο Γιώργης Εκκεκάκης, επιμελημένο, από κάποιον έγκυρο εκδοτικό φορέα, όπως είναι οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Για τις εκδόσεις του Ερωτόκριτου θεωρείται ο ειδήμων σε παγκόσμιο επίπεδο και η συλλογή των εκδόσεών του είναι μοναδική. Μια πρόγευση των πολύχρονων, πολύμοχθων και πολυέξοδων ερευνών του αλλά και της αισθητικής του ανδρός παίρνουμε από το εξώφυλλο του σχετικού έργου του.
Για τους περιηγητές που έφτασαν από τον 15ο μέχρι και τον 20ο αιώνα στην Κρήτη η προσφορά του Γιώργου Εκκεκάκη είναι αναντικατάστατη. Ανέδειξε την αξία του φαινομένου του περιηγητισμού για την ιστορία της Κρήτης, ανέσυρε από την αφάνεια περιηγητές που δεν γνωρίζαμε και προχώρησε σε εκδόσεις πολλών από αυτούς, με τη μορφή μονογραφιών, είτε τυπογραφικών είτε και ατομικών. Αυτό σημαίνει ότι, όταν δεν βρισκόταν εκδότης, και ο Γιώργος Εκκεκάκης -γνωρίζουμε καλά όλοι- δεν ήταν ο άνθρωπος που θα παρακαλούσε, ούτε βέβαια και θα μπαινόβγαινε σε διαδρόμους εξουσίας για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την έκδοση ποσά, προχωρούσε σε «χειροποίητη», όπως την αποκαλεί έκδοση, από τον οικιακό εκτυπωτή του, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, τόσο όσο άντεχε η τσέπη του, τα οποία στη συνέχεια απέστελε στις ανά την Κρήτη και Ελλάδα βιβλιοθήκες και στους βιβλιόφιλους.
Χρέος μας είναι να επισημάνουμε εδώ ότι στη μεγάλη του αυτή προσπάθεια είχε δίπλα του συμπαραστάτες την οικογένειά του: τον Παντελή, που έψαχνε τις βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο και ιδιαίτερα τις μεγάλες πανεπιστημιακές στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου είναι καθηγητής, την Μαριέτα του στις γαλλικές μεταφράσεις και την Λίζα στις αγγλικές. Εδώ λοιπόν το ρητό «Αι χάριτες γυμναί» της αποψινής εκδήλωσης, έχει την απόλυτη εφαρμογή του, κι όχι μόνο για τον τιμώμενο απόψε συμπολίτη αλλά για το σύνολο της οικογένειάς του. Μιας οικογένειας που, παρότι στερήθηκε πολλά για τις εκδόσεις του και για τις αγορές βιβλίων, τόσο που η σύζυγός του να έχει δηλώσει κάποτε απελπισμένη «Δυο πολυκατοικίες θα είχαμε, αν δεν αγόραζε όλα αυτά από δημοπρασίες και από παλαιοπωλεία», τον στήριξε στο πάθος του, που δεν ήταν απλό συλλεκτικό αλλά ένα πάθος για τη γνώση.
Επ’ αυτής και της τεράστιας προσφοράς του στις Βιβλιοθήκες, ιδιαίτερα προς την Δημόσια Κεντρική, αρμόδιος να μιλήσει είναι ο Γιάννης Παπιομύτογλου, σε λίγο, με ένα κείμενό του που μας έστειλε από τη Γερμανία, όπου βρίσκεται, μη θέλοντας να λείπει και πνευματικά από την σεμνή αποψινή μας εκδήλωση.
Για τον συγκρητισμό του, τώρα, μιλούν οι δεκάδες δημοσιεύσεις σε έντυπα πέραν του Ρεθύμνου. Θυμίζω πρόχειρα: Ελλωτία, Εν Χανίοις, Κρητολογικά Γράμματα, Αμάλθεια, Χανιώτικα Νέα, Μεσόγειος, Κήρυξ κ.ά.
Μιλούν επίσης οι προσφορές του σε ανά την Κρήτη πνευματικά ιδρύματα. Καταθέτω σήμερα εδώ δύο τέτοιες προσφορές, για τις οποίες έχω ιδία γνώση: είχα την τιμή να μεταφέρω στο Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά εκ μέρους του εξαιρετικό υλικό προς έκθεση, μέσα στο οποίο και το πρώτο φύλλο της επαναστατικής εφημερίδας του 1866 «Κρήτη», φύλλο που θεωρούνταν απωλεσθέν και σώθηκε από μια αποστολή του τυπογράφου του Ηλία Μανιού στον πατέρα του Γεώργιο στην Αθήνα. Σημειώνω εδώ ότι ο δεύτερος τυπογράφος ήταν ο συντοπίτης μας Στυλιανός Καλαϊτζάκης, που βαφτίστηκε εύστοχα από τον Γιώργο Εκκεκάκη «Γουτεμβέργιος του Ρεθύμνου».
Κι ακόμα είχα την τιμή να προσφέρω εκ μέρους του στο Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης ένα μαθητολόγιο, που μπόρεσε να αποκτήσει από πλειστηριασμό. Είχαμε μάλιστα σκοπό να διοργανώσουμε μια έκθεση από κοινού για τα Κρητικά Σχολικά Βιβλία, τα σχολικά δηλαδή βιβλία που εκδόθηκαν στην Κρήτη κατά την Κρητική Πολιτεία αλλά και κατά τις περιόδους που τα βιβλία αυτά δεν εκδίδονταν κεντρικά αλλά από ιδιώτες εκδότες. Μας πρόλαβαν άλλα γεγονότα και το μόνο που μπορέσαμε να κάνουμε ήταν να παραθέσουμε έναν πρώτο δικό του κατάλογο, από το 1800 μέχρι το 1912, στο βιβλίο «Μια μέρα στο σχολείο της ύστερης Κρητικής Πολιτείας». Αξίζει, νομίζω, να σημειωθεί εδώ ότι σ’ αυτό το πρώτο χρονικό διάστημα τα εκδοθέντα κρητικά σχολικά βιβλία έφτασαν τα 86 και οι επανεκδόσεις ξεπέρασαν τις 160.
Για την επιστημοσύνη του τιμώμενου απόψε συμπολίτη μιλούν οι 420 δημοσιεύσεις του (μέχρι το τέλος του 2012), αυτοτελείς ή σε τόμους και έντυπα. Επ’ αυτού οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ανατρέξουν στο άρθρο της Ασπασίας Παπαδάκη στον τιμητικό τόμο «Αντιδώρημα» με τον τίτλο «Βιογραφικό σημείωμα και εργογραφία του Γιώργη Π. Εκκεκάκη». Εκεί η προσφορά του αυτή παρουσιάζεται ανά έτος. Θα σας παρακαλούσα να παρακολουθήσουμε μαζί, στην εξέλιξή της. Παρατηρούμε ότι η πρώτη έκρηξη πνευματικής προσφοράς του σημειώθηκε το έτος 1992, με 11 συνολικά μελέτες. Η δεύτερη σημειώθηκε το 2002, με 31 συνολικά μελέτες και η τρίτη το 2012, με 35 επιστημονικές εργασίες. Δυστυχώς όμως αυτή ήταν και η τελευταία. Αν και βρισκόταν στην ακμή της πνευματικής του δημιουργίας, αποφάσισε να σιγήσει και την απόφασή του αυτή κοινοποίησε με επιστολή του σε όλα τα έντυπα με τα οποία συνεργαζόταν. Κι αυτό γιατί υπέστη μια άδικη και ανόητη μεταχείριση από την Ελληνική Πολιτεία, την οποία ποτέ δεν μπόρεσε να ξεπεράσει.
Διαβάζω επιλεκτικά ένα απόσπασμα, από το δημοσίευμα παραίτησης αυτό, με τον τίτλο «Η ‘ηρωική’ αρχή και το άδοξο τέλος μιας πολύχρονης προσπάθειας»: «…Θα επισημάνω μόνο ένα γεγονός που το θεωρούν αδιανόητο προπάντων οι εκτός Κρήτης βιβλιόφιλοι και ερευνητές: Ότι δηλαδή, παρότι αγωνίστηκα μια ζωή για τον εντοπισμό, την καταγραφή, την ανάδειξη και τη διάσωση των σχετικών με την Κρήτη βιβλίων, η πατρίδα μου πήρε τα καλύτερα κομμάτια της κρητολογικής μου συλλογής για να τα προστατεύσει… από τα χέρια μου».
Και πάλι θα ζητήσω την άδειά σας προκειμένου να αναφέρω εδώ όσους και όσες δεν δίστασαν να τοποθετηθούν εγγράφως στον Τύπο, μπροστά στην κατάφωρα άδικη εκείνη δίωξη, με κίνδυνο να παραλείψω ίσως κάποιους: ήταν αλφαβητικά ο Δημήτρης Αετουδάκης, ο Σάββας Αμανατίδης, ο Γιάννης Καλαϊτζάκης (Ραδάμανθυς), ο Μανώλης Γιαννακάκης, ο Μανώλης Γιαννούλης, ο Μανόλης Καλλέργης, ο Λεωνίδας Καούνης, ο Ανδρέας Κούνουπας, ο Μανόλης Κούνουπας, ο Ηλίας Λουλούδης, ο Βαγγέλης Παπαδάκης, Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, ο Παναγιώτης Παρασκευάς, ο πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Παττακός, ο Αντώνης Σανουδάκης, ο Νίκος Σκαρβέλης, ο Νίκος Σταγάκης, ο Μιχάλης Τζεκάκης, ο Γιώργος Φιτσανάκης, ο Γιώργος Φρυγανάκης και ο Σταύρος Φωτάκης. Αυτός ο τελευταίος συμπαραστάτης, παρότι απόστρατος υποστράτηγος της Αστυνομίας, είχε το θάρρος να γράψει στο τέλος της διαμαρτυρίας του «Φίλε Γιώργο Εκκεκάκη, αγάντα, είμαστε δίπλα σου όλοι εμείς οι ‘αρχαιοκάπηλοι’ του Ρεθέμνους».
Κι ακόμα, μ’ ένα άλλο τρόπο εκείνοι, αλλά πάντα δημόσιο, στάθηκαν δίπλα του οι συγγραφείς του τιμητικού τόμου «Αντιδώρημα»: καταρχήν ο δήμαρχος της πόλης Γιώργος Μαρινάκης, ο καθηγητής Αλέξης Πολίτης και ο Μητροπολίτης Ευγένιος, παλιός του εν βιβλίοις (και όχι μόνο) φίλος.
Κι ακόμα η Ασπασία Παπαδάκη, ο Ζαχαρίας Αντωνάκης, ο Σταμάτης Αποστολάκης, η Μαρία Αρακαδάκη, ο Ιωάννης Βολανάκης, ο Χαράλαμπος Γάσπαρης, ο Γιάννης Γρυντάκης, ο Νίκος Δερεδάκης, ο Παύλος Κόρπης, ο αείμνηστος Χρίστος Μακρής, ο Στέργιος Μανουράς, ο Μανόλης Μανούσακας, ο Κώστας Μουτζούρης, ο Μιχάλης Παπαδάκης (Δάνδολος), ο Χαρίδημος Παπαδάκης, ο Γιάννης Παπιομύτογλου, ο Παναγιώτης Παρασκευάς, ο Γεώργιος Περπιράκης, ο Αντώνης Πλυμάκης, ο Manuel Serrano, η Ιωάννα Στεριώτου, ο Χάρης Στρατιδάκης, ο Μιχάλης Τζεκάκης, ο Κώστας Τσικνάκης, και ο Αριστόδημος Χατζηδάκης. Από τους συλλογικούς φορείς, κοντά του στις δύσκολες στιγμές που πέρασε ήταν με ανακοινώσεις τους το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Συνταξιούχων Καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης Νομού Ρεθύμνου και οι σύνεδροι του 11ου Κρητολογικού Συνεδρίου.
Αυτά για την πολύχρονη περιπέτεια του εκλεκτού συμπολίτη, η οποία ευτυχώς έληξε αίσια, συντρίβοντάς τον όμως τελικά και χωρίς να αποδοθούν ευθύνες στους υπαίτιους, όποιοι κι αν ήταν αυτοί.
Μια ακόμα γενναιόδωρη προσφορά του στον γενέθλιο τόπο επιγράφεται «Ρεθεμνιώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη». Όπως -σεμνά όπως πάντα- γράφει, πρόκειται για ένα «αρχείο βιογραφιών και προσωπογραφιών σε ηλεκτρονική μορφή». Η προσπάθειά του ξεκίνησε πριν από τέσσερις δεκαετίες, όταν κατήρτιζε την Κρητική Βιβλιογραφία και διαπίστωσε την περιρρέουσα άγνοια όχι μόνο για ανθρώπους των γραμμάτων αλλά και για ιστορικές προσωπικότητες Ρεθυμνίων. Η προσπάθεια άρχισε να παίρνει την τελική της μορφή τα έτη 2007 και 2008. Τότε ο ερευνητής είχε απευθυνθεί στους Ρεθεμνιώτες για να ζητήσει τη βοήθειά τους στη συμπλήρωση των λημμάτων. Την εποχή εκείνη το έργο παρουσίαζε -ούτε λίγες ούτε πολλές- συνολικά 2284 εγγραφές. Δυστυχώς η ανταπόκριση υπήρξε μικρή και οι πληροφορίες που προσκομίστηκαν τότε ήταν ελάχιστες.
Σε κάθε εγγραφή του έργου δίνονται οι χρονολογίες γέννησης και θανάτου, το πατρώνυμο, ο τόπος καταγωγής, φωτογραφία, μια περίληψη του έργου του βιογραφούμενου και βασικές βιβλιογραφικές και αρχειακές αναφορές για περαιτέρω έρευνα. Να σημειώσουμε ότι η αναζήτηση των φωτογραφιών υπήρξε εξίσου επίπονη με εκείνη των πληροφοριών. Ο Γιώργος Εκκεκάκης κατόρθωσε με εξίσου πολύχρονη προσπάθεια και κόπο να συγκεντρώσει 725 τέτοιες. Για τη δημιουργία του απίστευτου αυτού έργου ερεύνησε το σύνολο της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και όχι μόνο: ερεύνησε αυτοτελείς εκδόσεις, εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά, τον τύπο (από το 1831!), εκλογικούς καταλόγους, εμπορικούς οδηγούς και ετήσια ημερολόγια. Ερεύνησε επίσης τα διαθέσιμα αρχεία, ιδιαίτερα το Αρχείο Παύλου Βλαστού αλλά και ανέκδοτα ημερολόγια, συμβόλαια κ.λπ. Δεν δίστασε να απευθυνθεί σε συγγενείς των βιογραφούμενων, ενώ πληροφορίες άντλησε και ως αποτέλεσμα των δημοσιεύσεών του, από άλλους ερευνητές ή απλούς γνώστες που τα διάβασαν. Παράλληλη προσφορά του έργου είναι οι ταυτίσεις διαφόρων ιστορικών προσώπων, όπως βέβαια και τα ευρετήρια τα οποία το συνοδεύουν. Ειδικά το «Ευρετήριο κατά χωριό», με 194 συνολικά εγγραφές, προσφέρει απίστευτη βοήθεια σε όσους ερευνητές θα ήθελαν να συνθέσουν την ιστορία του τόπου καταγωγής τους.
Είναι ακριβώς αυτό που ο συγγραφέας του έργου είχε κάνει με το χωριό της καταγωγής του, την Πηγή. Στο βιβλίο του «Το χωριό Πηγή του Ρεθύμνου» είχε αφιερώσει περισσότερες από εκατό σελίδες για τους Πηγιανούς που άφησαν τα ίχνη τους στη ιστορία, συνολικά δηλαδή περισσότερο από το ένα τρίτο της έκτασής του. Ο Γιώργος Εκκεκάκης μας προσφέρει το τεράστιο αυτό έργο του ως ύστατη προσφορά και εμείς καλούμαστε σήμερα να το επιμεληθούμε, να το συμπληρώσουμε και να το εκδώσουμε. Ευτυχώς οι εθελοντές επιμελητές παρουσιάστηκαν πρόσφατα, μετά από σχετικό δημοσίευμα, και είναι ο υποφαινόμενος, ο Θωμάς Κρεβετζάκης, ο Παναγιώτης Παρασκευάς, ο Βασίλης Τζουράς, ο Μάνος Γοργοράπτης και ο Νίκος Δερεδάκης. Ευχάριστο είναι και το γεγονός ότι ως εκδοτικός φορέας δήλωσε ενδιαφέρον της η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης, η μεγάλη ευεργετηθείσα από τον εκλεκτό μας συμπολίτη. Εμείς με τη σειρά μας καλούμαστε να βρούμε και άλλους εθελοντές επιμελητές, γιατί το έργο είναι πραγματικά τεράστιο, και να στρωθούμε στη δουλειά.
Τελειώνοντας το κεφάλαιο της γενναιοδωρίας του Γιώργου Εκκεκάκη, θα πρέπει να καταθέσω εδώ ότι οι προσφορές του προς το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης ήταν πολλές και εκλεκτές. Θυμίζω μόνο το «Ημερολόγιον και Σεληνοδρόμιον του έτους 1865», που ανήκε στον Κωστή Γιαμπουδάκη και εκτίθεται ως πολύτιμο απόκτημα στην αίθουσα ιστορικών κειμηλίων του Μουσείου. Πρόκειται για ένα ντοκουμέντο, που δείχνει ότι ο κάτοχός του δεν είχε μόνο τις ιδιότητες που του αποδόθηκαν, αλλά ότι ήταν επίσης στοιχειωδώς εγγράμματος, ώστε να μπορεί να «κόβει» το λάδι του, να το λογαριάζει και να κάνει στο ημερολόγιό του τη σχετική εγγραφή.
Ας μου επιτραπεί εδώ να εξάρω δύο από τα χαρακτηριστικά του Γιώργου Εκκεκάκη: την σεμνότητα και τη δοτικότητά του. Με μια πρόχειρη αναζήτηση στο Διαδίκτυο, συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει βιβλίο της τελευταίας δεκαετίας που να αναφέρεται στο Ρέθυμνο και που να μην έχει χρησιμοποιήσει στοιχεία από το έργο του. Ειδικά στον τομέα της εικονιστικής τεκμηρίωσης, κι ακόμα περισσότερο της φωτογραφικής, δεν υπάρχει ερευνητής αλλά και φορέας που να μην έχει καταφύγει στις υπηρεσίες του, οι οποίες είναι σε κάθε περίπτωση απλόχερες, μέχρις του σημείου της εκμετάλλευσης. Αυτός λοιπόν ο άνδρας, στον οποίο καταφεύγουν οι πάντες, δεν υπερηφανεύτηκε ποτέ αλλά ούτε και ζήτησε ποτέ αναγνώριση, τιμές και δόξες. Ας μου επιτραπεί εδώ να διαβάσω ένα σχετικό παράθεμα ενός Χανιώτη ιστορικού ερευνητή και συλλέκτη, του Ανδρέα Χατζηπολάκη:
«Έκπληκτοι έμειναν ο Ηγούμενος και οι Πατέρες τής Μονής Αγίας Τριάδος Χανίων όταν ο καθηγητής κ. Γεώργιος Εκκεκάκης από το Ρέθυμνο κάτω από άκρα μυστικότητα και εντελώς αθόρυβα αποφάσισε να δωρίσει χειρόγραφο κώδικα τού 1595 μ.Χ, 988 σελίδων, το οποίο είχε διακοσμήσει και χρονολογήσει ο ένας εκ των δύο κτητόρων της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίας Τριάδος των Τζαγκαρόλων Ιερεμίας και το οποίο αποτελεί τεράστιο πνευματικό κειμήλιο, που θα φιλοξενείται πλέον στο κειμηλιαρχείο τής Μονής. Σε δήλωση του ο κ. Εκκεκάκης στον Ηγούμενο και στην αδελφότητα τής Μονής ανέφερε ότι: παραδίδω αυτό το ιδιόγραφο του κτήτορος της Μονής σας μαζί με την οικογένεια μου ύστερα από τηλεφωνική πειστική επικοινωνία που είχαμε με τον π. Δαμασκηνό Λιονάκη, αδελφό της Μονής σας και παρότρυνση του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Κνωσού κ. Ευγενίου, χωρίς κανένα απολύτως αντάλλαγμα και με πολλή αγάπη.
Στη συνέχεια και με πολλή συγκίνηση ο Ηγούμενος της Μονής Αρχιμανδρίτης Αμφιλόχιος Παπαγιαννάκης ευχαρίστησε τον κ. Εκκεκάκη εκ μέρους της αδελφότητος και τον χαρακτήρισε μεγάλο ευεργέτη της Μονής, ενώ του ζήτησε να πραγματοποιηθεί σχετική εκδήλωση προς τιμήν του, κάτι που αρνήθηκε λόγω τής σεμνότητος του χαρακτήρος του…». Αυτά έγραφε ο Ανδρέας Χατζηπολάκης, και εις επίρρωσιν της ισχύος του ρητού περί του ευεργετηθέντος αγνώμονος, πρόσφατα είχαμε τη ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι το επεξηγηματικό σημείωμα του πιο σημαντικού -αναμφισβήτητα- αυτού κειμηλίου της Μονής δεν αναφέρει τον δωρητή του…
Τον συγκεκριμένο κώδικα είχε αγοράσει σε διεθνή δημοπρασία σε σοβαρή τιμή, όπως αγόραζε καθημερινά επί δεκαετίες από παλαιοβιβλιοπώλες και κάθε τόσο από δημοπρασίες δεκάδες βιβλίων και γενικότερα εντύπων.
Με την ίδια ευκολία που τα αγόραζε (στερούμενος οπωσδήποτε και αυτός και η οικογένειά του άλλων απολαύσεων), συχνά, ως τυπικός πια ευπατρίδης και όχι ως τυπικός συγκεντρωτικός συλλέκτης, τα χάριζε, είτε για τη συγκρότηση πριν λίγα χρόνια αμαριώτικης βιβλιοθήκης στο «Πάνακρον» είτε στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης. Σε αντίθεση όμως με την προσπάθεια του «Πάνακρον», από την οποία ουδέποτε του δόθηκε κατάλογος για τα όσα προσέφερε, παρότι το ζήτησε επανειλημμένα, ο διευθυντής της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης κατανόησε και εκτίμησε το μέγεθος της εκεί προσφοράς, γι’ αυτό και του έστειλε ευχαριστήρια επιστολή, από την οποία σταχυολογώ:
«Σας στέλνουμε ένα πρώτο κατάλογο των βιβλίων που είχατε την ευγενή καλοσύνη να δωρίσετε στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης, τα οποία παραλάβαμε στις 25/02/2013. Είναι τιμή μας να εμπλουτιστεί η Βιβλιοθήκη μας με βιβλία της συλλογής σας, ένα περισσότερο όταν πρόκειται για εκδόσεις προ του 1900 και αρκετές μοναδικότητες. Τα βιβλία αποτελούν πλέον την «Συλλογή Εκκεκάκη», την οποία έχουμε δημιουργήσει ως αυτόνομη ενότητα στις Κλειστές Συλλογές μας… Ευχαριστούμε και πάλι θερμά για τη γενναιοδωρία και την όλη συνεργασία». Ο Μανόλης Κουκουράκης χρησιμοποιεί τον όρο «γενναιοδωρία», που δανειστήκαμε κι εμείς για τη σημερινή εκδήλωση, γνωρίζοντας πολύ καλά πόσο δύσκολο είναι σε έναν συλλέκτη να αποχωριστεί το οτιδήποτε από τη συλλογή του, πολύ περισσότερο σπάνιες εκδόσεις, από τις οποίες μάλιστα οι επτά, όπως σημειώνει σε άλλο σημείο της επιστολής, είναι παντελώς άγνωστες στη βιβλιογραφία, άρα και ακαταλογράφητες!
Το Ρέθυμνο στην περίπτωση του Γιώργου Εκκεκάκη δεν στάθηκε ευτυχώς τόσο φειδωλό σε τιμές, όσο σε άλλες περιπτώσεις, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον αείμνηστο Νίκο Μαμαγκάκη. Απ’ ό,τι γνωρίζω τον έχουν ήδη τιμήσει πολλοί φορείς του, η Νομαρχία, η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, ο αθλητικός Σύλλογος «Αρκάδι» και η Οργανωτική Επιτροπή των Αρκαδίων Αγώνων. Και εκτός Κρήτης έχει επίσης τιμηθεί, από τον Σύλλογο των Βετεράνων Αθλητών Στίβου, την Ένωση Καθηγητών Φυσικής Αγωγής και τον Δήμο και άλλους φορείς της Έδεσσας. Οι τιμήσεις αυτές ευτυχώς ανατρέπουν το σύνηθες «ουδείς προφήτης στον τόπο του». Το έχουμε πει και αλλού, με άλλη ευκαιρία: «Δεν είμεθα οι Ρεθύμνιοι επιλήσμονες», λίγο αργοπορημένοι, ίσως!
Ο Γιώργος Εκκεκάκης αποτελεί σήμερα την πρεπειά του Ρεθύμνου στον τομέα των γραμμάτων. Ανήκει στη στόφα των Ρεθεμνιωτών εκείνων που σε περασμένες εποχές λάμπρυναν την πόλη τους, την έβγαλαν έξω από τα σύνορά της και τεκμηρίωσαν την πρωτιά της στα γράμματα. Το Ρέθυμνο με τη σειρά του τού εύχεται μακροημέρευση, πνευματική εγρήγορση και συνέχιση της αφειδώλευτης βοήθειάς του σε κάθε έρευνα που το αφορά. Η σημερινή εκδήλωση εντάσσεται σ’ αυτή τη λογική απόδοσης τιμής, παρότι μικρή και ταπεινή, αλλά που προσφέρεται με πολλή αγάπη και εκτίμηση και απέραντο σεβασμό.
Σας ευχαριστώ
Μια φιλία χρόνων