Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 1940. Το Ρέθυμνο ξυπνά σιγά σιγά ανύποπτο για τις νυκτερινές εξελίξεις . Άλλωστε δεν υπήρχαν τα σημερινά μέσα επικοινωνίας για άμεση ενημέρωση .
Στην Αθήνα είχε ήδη ξεσηκωθεί ο κόσμος και στο άκουσμα της σειρήνας και με το λιτό ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου που μετέδιδε το ραδιόφωνο :
« Αι Ιταλικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5ης και 30 πρωινής σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής μεθοδίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους.»
ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ ΕΙΧΕ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ
Εδώ στην πόλη όμως ήταν όλοι έτοιμοι να τιμήσουν την μνήμη των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων με τις καθιερωμένες θρησκευτικές εκδηλώσεις Και οι πρώτοι πιστοί είχαν πάρει ήδη τις θέσεις τους μέσα στην εκκλησία
Στις 8.30 το πρωί λόχος του 44ου Σ.Π είναι παρατεταγμένος έξω από τον Μητροπολιτικό Ναό με επικεφαλής τον διοικητή του 3ου λόχου Μπουλταδάκη Παναγιώτη για τη θρησκευτική γιορτή.
Αναφέρει σχετικά στο ημερολόγιό του ο αείμνηστος δικηγόρος Κώστας Αντωνάκης:
«Την ώρα εκείνη περνούσε ο γνωστός μου και έγκριτος συμπολίτης Μανόλης Γοβατζιδάκης και μου εψιθύρισε εμπιστευτικά στο αυτί ότι η Ιταλία του Μουσολίνι είχε στείλει τελεσίγραφο στην Ελληνική Κυβέρνηση τις πρωινές ώρες και ζητούσε να της παραδώσουν τις ναυτικές βάσεις μας ,ότι η Κυβέρνηση αρνήθηκε και μας κήρυξαν τον πόλεμο»
Κι ενώ ο Αντωνάκης είναι έτοιμος να ενημερώσει το λοχαγό , βλέπει τον υπασπιστή του συντάγματος υπολοχαγό Νικολακάκη, τρεχάτο να πλησιάζει και να κάνει την αναφορά του στον Μπουλταδάκη , για το ίδιο θέμα ασφαλώς.
Αμέσως το σκηνικό άλλαξε . Με το παράγγελμα « ΠΡΟΣΟΧΗ :ΕΙΣ ΘΗΚΗΝ ΛΟΓΧΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ» ο λαός άρχισε να ζητωκραυγάζει και στο πέρασμα των στρατιωτών να φωνάζει με ενθουσιασμό:
«Γειά σας παιδιά να τους φάτε τους μακαρονάδες»
Στο σχολείο ο δάσκαλος περιμένει τα παιδιά αλλά όχι για μάθημα Τα ενημερώνει για την περιπέτεια της πατρίδας μας με όσο πιο κατανοητά λόγια μπορούσε ώστε να μην τα πανικοβάλλει και τα στέλνει στο σπίτι .
ΕΤΟΙΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ
Στο στρατόπεδο επικρατούσε αναταραχή καθώς όλοι περίμεναν διαταγές. Έγινε μια ενημέρωση για τα τελευταία γεγονότα ,όλοι είχαν συνειδητοποιήσει το κρίσιμο της κατάστασης αλλά το ηθικό όλων ήταν ακμαιότατο.
Στα φύλλα των εφημερίδων της Τρίτης δέσποζε το μεγάλο γεγονός της κήρυξης του πολέμου και οι πρώτες ανακοινώσεις για την επιστράτευση εφέδρων.
Η προφορική παράδοση διασώζει ότι σε κάποιο χωριό του νομού μας , οι μάνες έσπευσαν να γράψουν στην εικόνα της Παναγίας τα ονόματα των στρατιωτών που έφευγαν για το μέτωπο . Κάποιοι που ξεχάστηκαν για λόγους που δεν γνωρίζουμε , και δεν γράφτηκε το όνομά τους στην εικόνα , ήταν κι εκείνοι που δεν γύρισαν από το μέτωπο.
Είναι πολλά ακόμα που θα άξιζε να γραφτούν σταχυολογώντας θησαυρούς της λαϊκής μας παράδοσης.
« ΚΙ ΕΝΑ ΣΤΕΦΑΝΙ ΔΟΞΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΛΑ ΜΑΣ»
Στα πρώτα φύλλα των εφημερίδων δεσπόζουν άρθρα γεμάτα ηρωικά μηνύματα και πίστη για τη νίκη.
Γράφει μεταξύ άλλων σε κύριο άρθρο του ο γνωστός δημοσιογράφος της εποχής Κυριάκος Κυριακάκης:
« Εις την επιβουλην των Ηγετών της Ρώμης θα αντιτάξωμεν την δαφνοστεφάνωτον λόγχη μας και οι έλληνες στρατιώται οι ίδιοι που έγραψαν με το αίμα των τις λαμπρές σελίδες της νεωτέρας ιστορίας θα υψώσουν τα νέα τρόπαια τους νέους βωμούς του Εθνικού Μεγαλείου Κάθε στιγμή , κάθε ώρα, θα είναι κι ένα στεφάνι δόξας για τα όπλα μας»
Μέσα στη γενική αναστάτωση το πατριωτικό φρόνημα βρίσκεται σε έξαρση αλλά περισσότερο το ιδεολογικό.
Ο χαιρετισμός της νεολαίας σε μια από τις συγκεντρώσεις στα φασιστικά πρότυπα που είχε θέσει ο Μεταξάς, βγάζει εκτός εαυτού συμπολίτη απόστρατο συνταγματάρχη που κατεβάζει με το μπαστούνι του το χέρι του γυμνασιάρχη που ήταν μπροστά του Κι αυτό ήταν φυσικά αφορμή να ξεσπάσει μέγα σκάνδαλο.
Για το επεισόδιο αυτό θα γράψουμε περισσότερα σε επόμενο φύλλο μας.
Ο ΛΑΟΣ ΟΡΓΑΝΩΝΕΤΑΙ
Τις επόμενες μέρες παρακολουθούμε μέσα από τις ανακοινώσεις στον τύπο ένα λαό να οργανώνεται κατά τρόπο ιδανικό για τις συνθήκες της εποχής.
Για λόγους ασφαλείας ενημερώνεται ο κόσμος ότι από της 8ης βραδυνής θα επικρατεί συσκότιση για τον κίνδυνο βομβαρδισμών Στο εσωτερικό των σπιτιών το φως θα πρέπει να είναι μόλις ικανό για να διευκολύνει στοιχειώδεις ανάγκες ενώ παράθυρα και πόρτες θα πρέπει να καλυφθούν με χοντρά υφάσματα.
Λίγο αργότερα προστίθενται και άλλες οδηγίες όπως να μένουν όλοι μακριά από τζάμια για ν’ αποφύγουν τα θραύσματα σε ώρα επίθεσης από αέρος.
Δεν είχε κλείσει η πρώτη βδομάδα από την κήρυξη του πολέμου και νεότερη ανακοίνωση καλούσε όσους είχαν τον προστάτη της οικογένειας στο μέτωπο και στερούνταν μέσων διαβίωσης να υποβάλλουν δικαιολογητικά για επίδομα. Και το πήραν
Ο ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ
Επίσης με απόφαση του υπουργού δικαιοσύνης ορίστηκαν από το δικηγορικό σύλλογο μέλη του για την παροχή δωρεάν συμβουλών και κάθε άλλης υποστήριξης σε οικογένειες στρατευθέντων Το καθήκον αυτό κρατούσε δυο βδομάδες εκ περιτροπής και με τον τρόπο αυτό οι δικηγόροι μας πρόσφεραν ακόμα και στα μετόπισθεν τις υπηρεσίες τους στο έθνος
Για την ιστορία να σημειώσουμε ότι οι πρώτοι που ορίστηκαν για το καθήκον αυτό ήταν : Πέτρος Μανουσάκης, Νίκος Ανδρουλιδάκης, Γεώργιος Σμπώκος, Νικόλαος Μπιράκης, Στυλιανός Μαρκιανός, Αριστείδης Κορωνάκης, Εμμανουήλ Πετρακάκης, Γεώργιος Φωτάκης και Γεώργιος Τρουλλινός.
Παράλληλα με άλλες ανακοινώσεις καλείτο ο λαός να συνδράμει τους φαντάρους στο μέτωπο με ό,τι μπορεί ο καθένας Κυρίως μάλλινα ρούχα και κουβέρτες.
Είχε φτάσει η μεγάλη στιγμή να αποδείξει καθένας τα πατριωτικά του αισθήματα
Ο ΝΟΜΑΡΧΗΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ
Οι πιο σημαντικές δωρεές βλέπουν φυσικά το φως της δημοσιότητας
Στις 10 Νοεμβρίου 1940 ο νομάρχης Ρεθύμνου Αθ. Παπαθανασίου, με τηλεγράφημά του στον πρωθυπουργό του δωρίζει το σπίτι του στη Νέα Σμύρνη αξίας 700.000 δρχ., που όπως σημειώνει προέρχεται από οικονομίες του 30 χρόνων και από προίκα, για να εκποιηθεί και να δοθούν τα χρήματα για τις ανάγκες της χώρας. Και σαν να μην έφτανε αυτή η δωρεά « ομοίως ισόποσον μηναίων αποδοχών κρατηθησομένων τέσσαρας μηνιαίας δόσεις» Ο νομάρχης δεν παρέλειπε να θέσει και εαυτόν στη διάθεση του στρατού εάν το έκριναν απαραίτητο και σκόπιμο οι στρατιωτικοί παράγοντες.
Από το μισθό τους βλέπουμε στη συνέχεια να προσφέρουν στην πατρίδα δάσκαλοι και καθηγητές με ανακοινώσεις των συλλόγων τους.
Τα σωματεία μας με το Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου να πρωτοστατεί αναλαμβάνουν σε πρώτη φάση την αποστολή δεμάτων στο μέτωπο Πολύ σύντομα συγκροτείται και η επιτροπή για τη φανέλα του στρατιώτη που θα συντονίζει ένα τιτάνιο έργο γιατί ο στρατός μας βρέθηκε στο μέτωπο , έχοντας να αντιμετωπίσει εκτός από τον πανίσχυρο σε εφόδια εχθρό, το χιόνι, το αφόρητο κρύο , την πείνα και άλλες κακουχίες που δεν τον λύγισαν ποτέ. Ακόμα κι όταν διαπίστωσαν οι φαντάροι μας ότι ο έρανος για την άμυνα που έκανε ο Μεταξάς πολύ πριν από την κήρυξη του πολέμου είχε εξυπηρετήσει άλλους σκοπούς που δεν είχαν φυσικά καμιά σχέση με την άμυνα της χώρας δεν λύγισαν , δεν απογοητεύτηκαν Ακολούθησαν το παράδειγμα των προγόνων τους και μεγαλούργησαν
ΜΕΓΑΛΗ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Αξιοσημείωτη και η συμβολή της Εκκλησίας Το Ρέθυμνο είχε τότε επίσκοπο τον Αθανάσιο Αποστολάκη.
Από την πρώτη σχεδόν μέρα βλέπουμε μια επιστολή του στις εφημερίδες με πατριωτικά μηνύματα να εμψυχώνει το λαό και αμέσως μετά την συνεδρίαση των αρμόδιων οργάνων διαχείρισης της εκκλησιαστικής περιουσίας για την έγκριση ποσών που θα έστελνε η Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, για τις ανάγκες των στρατιωτών και της χώρας.
Τα ποσά που εγκρίθηκαν και ξεπερνούν συνολικά το εκατομμύριο σίγουρα έφτασαν στον προορισμό τους αν κρίνουμε από τις απαντήσεις και τα ευχαριστήρια της κυβέρνησης που επίσης είδαν το φως της δημοσιότητας.
Ο λαός έκανε το χρέος του κι όσοι έβλεπαν μόνο την πατρίδα και όχι το ατομικό τους συμφέρον θυσίασαν τα πάντα στο βωμό του καθήκοντος.
Για να γίνουν φωτεινό παράδειγμα έστω κι αν δεν τους θυμάται κανένας πια
Εύα Λαδιά