Ο κ. Μανόλης Κούνουπας με είχε εντυπωσιάσει από την πρώτη στιγμή που τον γνώρισα τέλη του 1972.

Ήταν με την ευκαιρία που έφερνε για δημοσίευση στην εφημερίδα μια κριτική για τη συναυλία των «Μουσικών Νιάτων».

Σκέφτηκα πως ο κύριος με κεφαλαίο το Κ, που η ευγένειά του σε σκλάβωνε και σου έδινε την αίσθηση ότι είσαι κάτι σημαντικό, θα ήταν καθηγητής ή μουσικός. Ντρεπόμουν να ρωτήσω. Το κείμενο πάντως έδειχνε βαθειά γνώση του αντικειμένου.

Την επιστημονική του ιδιότητα μου αποκάλυψε εντελώς τυχαία κάποιος «φουκαράς» συμπολίτης, που είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον μου η μεγάλη του ανέχεια. Μόλις τον ρώτησα για την υγεία του, υπέφερε από τα δόντια του, είπε γεμάτος ευγνωμοσύνη.

– Άσε πήγα στο Μανόλη τον Κούνουπα και με «γιατροπόρεψε». Να ‘ναι καλά ο άνθρωπος. Κοιμήθηκα επιτέλους. Καλά λένε ότι ο πόνος του δοντιού δεν υποφέρεται…

Έτσι έμαθα για τον οδοντίατρο κ. Μανόλη Κούνουπα που σύμφωνα με την αξέχαστη φίλη μου Μαρία Παπαϊωάννου, είχε ακολουθήσει τα χνάρια του πατέρα του.

– Ήταν σπουδαίος ο πατέρας του, μου είχε πει η αξέχαστη εκείνη Ρεθεμνιώτισσα. Είχαν και οι φτωχοί τα φάρμακά τους, χώρια το πεσκέσι που βρίσκανε στην πόρτα τους. Μεγάλος φιλάνθρωπος σου λέω. Αμ η μάνα του. Η Λέλα; Μια γυναίκα μοναδική. Εσείς οι Μικρασιάτες θα πρέπει να την ευγνωμονείτε.

Έτσι έμαθα για τον φιλάνθρωπο κ. Μανόλη Κούνουπα.

Στην πορεία τον συνάντησα στη Μικτή Ρεθεμνιώτικη Χορωδία, καθώς διαθέτει και εξαιρετική φωνή. Ήταν μάλιστα ενθουσιασμένος, γιατί θα ερχόταν στο Ρέθυμνο, αρχές του 1980, ο κουμπάρος του ο Μπάμπης Πραματευτάκης για να εγκατασταθεί μόνιμα. Θα ερχόταν και η γυναίκα του Βάγια φημισμένη παιδίατρος. Όπως έγινε επ’ αγαθώ του Ρεθύμνου.

Για όλους είχε πάντα ένα καλό λόγο ο κ. Μανόλης Κούνουπας.

Κι εμείς είχαμε πάντα ένα θερμό σχόλιο για τα κείμενά του. Ήταν από τους τακτικότερους συνεργάτες του τοπικού τύπου και παραμένει φυσικά.

Κύρια θεματική του οι βιβλιοκριτικές, η φύση και το περιβάλλον ευρύτερα γιατί είναι και μέγας φυσιολάτρης. Σίγουρα οφείλει την εξαιρετική του φυσική κατάσταση στην ενεργό συμμετοχή του στον Ορειβατικό Σύλλογο επί σειρά ετών, αχώριστη συντροφιά με το Λεωνίδα Χατζηδάκη.

Και κάποια στιγμή ήρθε καιρός να γνωρίσουμε το πρώτο του βιβλίο που μας ανέβασε ψηλότερα σύμφωνα με τον τίτλο.

Ανέκαθεν αυτός και ο αδελφός του Ανδρέας μας ξάφνιαζαν με την εξαιρετικά χαρισματική φύση τους αλλά καθένας διατηρούσε μια ιδιαίτερη ταυτότητα σε κάθε τομέα δράσης.

Έτσι και ο συγγραφέας Μανόλης Κούνουπας που αξιώθηκε να τύχει της μεγάλης αναγνώρισης και στην Αθήνα, να βραβευτεί από τους εγκυρότερους λογοτεχνικούς φορείς και να ασχοληθούν με το έργο του κορυφαίοι του έντεχνου λόγου όπως ο Μανούσος Μανούσακας, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο Γιώργος Μπαμπινιώτης, ο Στυλιανός Αλεξίου, ο Γιάννης Γρυντάκης και τόσοι άλλοι, είχε διατηρήσει το δικό του λογοτεχνικό ύφος που τον είχε καταξιώσει.

Κι ήταν απόλυτα φυσικό αφού και στο χρονογράφημα και στο ηθογραφικό διήγημα και στην ποίηση είναι μοναδικός. Αυτή η γραφή του εκτός από λεπτότητα διακρίνεται και από περιουσία γνώσεων, καθώς είναι από τους ευρυμαθέστερους Ρεθεμνιώτες που γνώρισα.

Θαύμαζα και θαυμάζω όλα τα βιβλία του κ. Κούνουπα που έχω σε πρώτη ζήτηση πάντα, γιατί θέλω να τα ξεφυλλίζω συχνότερα κι ας τα έχω διαβάσει τόσες φορές.

Ένα όμως δεν μπορώ να αποχωριστώ γιατί το βρίσκω πάντα επίκαιρο.

Αναφέρομαι στο βιβλίο του «Μισαλλοδοξία», που θα μπορούσε, επιτρέψτε μου την άποψη κι ας μην είμαι ειδικός, να χαρακτηριστεί κοινωνικό ευαγγέλιο. Γι’ αυτό δεν έπαψα ως τώρα να το συνιστώ και στους νέους, καθώς παραμένει διαχρονικό δυστυχώς κι ας λέμε πως ο κόσμος τραβάει μπροστά.

Αυτό το βιβλίο με έπεισε να εμβαθύνω στη ζωή του κ. Κούνουπα και να ανακαλύψω ακόμα πιο ενδιαφέρουσες πτυχές που άπτονται και της τοπικής ιστορίας. Γιατί με παραδείγματα από την ιστορία μας ερμηνεύει το νοσηρό φαινόμενο της μισαλλοδοξίας, από πού απορρέει το παραλήρημα μίσους και οργής, που στρέφει τη μια φωνή κατά της άλλης, της άλλης άποψης, της άλλης κρίσης, της άλλης εκτίμησης πώς ξεφεύγουν οι άνθρωποι από τις αποδεκτές συμπεριφορές και καταλήγουν εξ αντικειμένου ακόμα και στο ειδεχθές έγκλημα. Ο συγγραφέας εμβαθύνει μετά από εξαντλητική, σφαιρική διερεύνηση και προσεγγίζει το πρόβλημα από κάθε οπτική γωνία και κάθε παράμετρο. Στα επιμέρους κεφάλαια του τόμου περιλαμβάνονται όχι μόνο οι χαρακτηριστικές περιπτώσεις μισαλλοδοξίας, σαν εκείνες που σημάδεψαν και επηρέασαν καθοριστικά την εξελικτική διαδικασία στο χώρο της κοινωνίας και της ιστορίας, αλλά και όσες άλλες «άγνωστες» διαδραμάτισαν κυρίαρχο ρόλο. Το περιεχόμενο του βιβλίου παραπέμπει σε νοοτροπίες άλλων εποχών, περικλείει μηνύματα και ευαγγελίζεται την εξάλειψη των διαχωριστικών γραμμών με τη μετριοπάθεια, την ανεκτικότητα, τη συναίνεση, τη διάθεση επιείκειας και υιοθετεί το δικαίωμά της.

Και τα άλλα του βιβλία όμως αναδείκνυαν μια χαρισματική λογοτεχνική φύση, όπως «Στενοπόριες και στενορύμια», «Νίκησε δυο φορές το θάνατο» κ.λ.π. Ποίησή του επίσης έχει μελοποιήσει ο Μπάμπης Πραματευτάκης και την απολαύσαμε στην εκδήλωση «το Ρέθεμνος της καρδιάς μας».

Ο Μανόλης Κούνουπας γιος του Ιωάννη και της Λέλας γεννήθηκε στο Ρέθυμνο. Στο περιβάλλον που μεγάλωσε έμαθε να τιμά και να σέβεται τον συνάνθρωπο ιδιαίτερα τον αναξιοπαθούντα. Ποτέ δεν υπήρξαν γι’ αυτόν κοινωνικές τάξεις. Κι ας ήταν κάποτε το Ρέθυμνο κομμένο στα δύο. Από τη μια τα μεγάλα «τζάκια» και από την άλλη οι πληβείοι. Η οικογένεια Κούνουπα όμως τόλμησε να πάει ενάντια στο κατεστημένο χωρίς όμως να χάσει το κύρος της. Ότι περισσεύει δεν χάνεται ποτέ. Η Λέλα δεν δίστασε σε εποχή που η γυναίκα δεν έβγαινε ούτε για ψώνια να γυρίζει πόρτα πόρτα και να ζητιανέψει για τους πρόσφυγες που πέθαιναν από την πείνα, γιατί η μικρασιάτικη ράτσα προτιμά να πεθάνει παρά να απλώσει χέρι επαιτείας.

Ο μικρός Μανόλης στάθηκε τυχερός ιδιαίτερα, αφού γνώρισε από κοντά τον Ελευθέριο Βενιζέλο και μάλιστα ο Εθνάρχης του φέρθηκε με μεγάλη αγάπη και τρυφερότητα. Ο κ. Κούνουπας έχει αναφέρει σε βιβλίο του την ιδιαίτερη αυτή γνωριμία.

Ο ενθουσιασμός του μάλιστα για τον γίγαντα της πολιτικής στάθηκε αφορμή για το χαριτωμένο ευτράπελο που έχουμε παραθέσει αρκετές φορές σε καρναβαλικά αφιερώματα.

Ο πατέρας του Γιάννης, άνθρωπος με «έξω καρδιά» συνήθιζε να μεταμφιέζεται τις απόκριες. Και μια χρονιά με τη βοήθεια του Αρμένη βοηθού του έγινε ένας καταπληκτικός «Βενιζέλος».

Πάνω που είχε τελειώσει, πετάχτηκε πάνω να επιπλήξει το μικρό του γιο Μανόλη που σχολάζοντας από το σχολείο ανέβαινε με θόρυβο τη σκάλα. Κι όχι τίποτα δηλαδή αλλά συνεδρίαζαν στο σαλόνι οι κυρίες του Συλλόγου που προήδρευε η Λέλα Κούνουπα και συζητούσαν σοβαρά θέματα.

Ο μικρός βλέποντας μπροστά του τον «Βενιζέλο» τρελάθηκε από τη χαρά του. Και όρμησε στο σαλόνι να ανακοινώσει τη σπουδαία επίσκεψη. Τρέχει ξωπίσω κι ο πατέρας για να τον επαναφέρει στην τάξη και γίνεται το μεγάλο μπέρδεμα. Ήταν τόσο πειστικός ο Ιωάννης Κούνουπας ως Βενιζέλος που οι κυρίες έσπευσαν να του υποβάλουν τα σέβη τους. Καμιά δεν μπορούσε να παραξενευτεί με την παρουσία αυτή καθώς ήταν γνωστή η σχέση της οικογένειας με τον Εθνάρχη.

Μέχρι που κάποια κυρία, πιο παρατηρητική πρόσεξε τις λεπτομέρειες κι ευχήθηκε στον τόσο επιτυχημένα μεταμφιεσμένο «Και του χρόνου».

Η εφηβεία βρήκε το Μανόλη στα πιο δίσεκτα χρόνια της ελληνικής πραγματικότητας. Γαλουχημένος με κλασική παιδεία και με ανυπότακτη σκέψη στο γονίδιό του ήταν αδύνατον, όπως και ο αδελφός του Ανδρέας άλλωστε, να υποταχθούν σε καθεστώτα ανάξιων εθνικά ηγετών και παραγοντίσκων της δεκάρας που καταπίεζαν όμως τον απλό κοσμάκη.

Από εδώ αρχίζει και μια οδύσσεια για την οικογένεια, άγνωστη στους περισσοτέρους. Ήταν τυχαία η συζήτηση που μου αποκάλυψε και αυτή την πλευρά του αγωνιστή. Μανόλη Κούνουπα. Είχα ζητήσει να μου μιλήσει για τα γεγονότα μετά το Δεκέμβρη του 44 στο Ρέθυμνο. Ήταν τόσο ενδιαφέροντα αυτά που μου είπε, ώστε παρακάλεσα να μου τα δώσει γραπτά. Είναι στοιχεία που φωτίζουν ένα σκοτεινό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας. Και ο κ. Κούνουπας ανταποκρίθηκε πρόθυμα.

Δεν είχα όμως την άδειά του για να τα παραθέσω στο μικρό αυτό αφιέρωμα. Ποτέ δεν δημοσιεύω κάτι που προέρχεται από μια συζήτηση με σημαντικό περιεχόμενο αν δεν ξαναζητήσω την άδεια του ενδιαφερομένου. Μερικά ζητήματα είναι τόσο λεπτά που θέλουν ειδική μεταχείριση. Γιατί κάποια πράγματα μπορεί να λεχθούν «εν θερμώ» οπότε μια δεύτερη πιο ψύχραιμη ματιά μας επιτρέπει να είναι πιο αντικειμενικό το δημοσίευμα. Αυτό διαπιστώνω ότι τηρούν και οι έγκριτοι συμπολίτες λόγιοι Γιώργος Φρυγανάκης, Χάρης Στρατιδάκης και άλλοι στους οποίους επίσης έχει αναφέρει τα γεγονότα αυτά ο κ. Κούνουπας. Με την ευκαιρία που ο εκλεκτός συμπολίτης μας βρίσκεται στο Ρέθυμνο για τις διακοπές του θα θέσω υπόψη του για τελευταία ματιά τις αφηγήσεις του και άμεσα θα δημοσιευθούν, καθώς αποτελούν σημαντικές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας.

Σ’ αυτές ο κ. Κούνουπας αναφέρεται με κάθε λεπτομέρεια στα γεγονότα εκείνου του ματωμένου Γενάρη του 1945 που είχαν σαν αποτέλεσμα να βρει τραγικό θάνατο και ο Γραμματέας της ΕΠΟΝ Μανούσος Πραματευτάκης με άλλα 16 παλικάρια. Ο κ. Κούνουπας, μου αφηγήθηκε το σοκ που υπέστη όταν είδε να κατεβάζουν οι «εθνικόφρονες» τον Νίκο Μπιρλιράκη αιμόφυρτο από τα χτυπήματα, όταν είδε τους νεκρούς, όταν… Είναι πολλά αυτά τα ενδιαφέροντα που θα διαβάσετε εντός των ημερών, αποσπάσματα από το αρχείο του «Πολιτιστικού Ρεθύμνου», όπου εντάσσω τις εγκυρότερες πηγές για την γνωριμία με την τοπική ιστορία.

Αυτό που αξίζει ν’ αναφερθεί γιατί ο κ. Κούνουπας αποφεύγει να αφηγείται είναι η αγωνιστική του δράση. Κάποιοι μάλιστα εκπλήσσονται από τις αναφορές, καθώς γνωρίζουν τον σπουδαίο αυτό Ρεθεμνιώτη ως βαθειά θρησκευόμενο.

Προσωπικά δεν με εντυπωσιάζει το γεγονός γιατί και ο αείμνηστος πατέρας μου είχε χαρακτηριστεί ως «επικίνδυνος κομμουνιστής» κι όμως ήξερε απέξω τα ιερά βιβλία. Η ευρυμάθεια δεν επιτρέπει ιδεολογικές παρωπίδες. Κι ο Μανόλης Κούνουπας το δίδαξε αυτό μέσα από τη ζωή του. Όπως επίσης δίδαξε και την πραγματική έννοια της χριστιανικής αντίληψης χωρίς ανόητες «συναλλαγές» με το θείο για την μετέπειτα ζωή.

Εκείνους του χαλεπούς καιρούς και η μητέρα του η Λέλα Κούνουπα ένας άγγελος καλοσύνης και κοινωνικής προσφοράς αλλά και η αδελφή του Ανδριανή, είχαν συλληφθεί και φυλακιστεί, ενώ και ο Ανδρέας και ο Μανόλης γνώρισαν τη «φιλικότητα» της τοπικής ασφάλειας. Για μέρες μάλιστα έμεναν κλεισμένοι σε ένα παράπηγμα μέχρι που κατάφεραν πρώτα ο Ανδρέας και μετά ο Μανόλης με τη μητέρα του να διαφύγουν με ένα καΐκι. Σ’ εκείνη την απόδραση ο Μανόλης είδε το χάρο με τα μάτια του, καθώς μια φοβερή τρικυμία έφερε το καΐκι στη Σέριφο. Εκεί ήταν και το λιμάνι σωτηρίας.

Στους επιβαίνοντες ο κ. Κούνουπας θυμάται ακόμα τον Καναρίνη, τον Λεωνίδα Χατζηδάκη και τον γνωστό επιχειρηματία που χάθηκε πρόσφατα Μιχάλη Οθ. Δρουδάκη, που πολύ βαριά τραυματισμένος δεχόταν τη φροντίδα της Λέλας Κούνουπα, η οποία τον παρηγορούσε σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού.

Στην Αθήνα ο κ. Κούνουπας τέλειωσε την Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά επέστρεψε στην πόλη του, όπου και πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στο πολιτιστικό γίγνεσθαι.

Αργότερα οικογενειακές υποχρεώσεις τον έφεραν ξανά στην Αθήνα και σήμερα μοιράζεται το χρόνο του διαμένοντας κάποιο διάστημα το χρόνο και στο Ρέθυμνο που δεν μπορεί ν’ απαρνηθεί.

Συνεχίζει να γράφει και εμείς απολαμβάνοντας την υπέροχη γραφή του δεν βλέπουμε την ώρα που αυτά τα θαυμάσια κείμενα, ιδιαίτερα αυτά που αναφέρονται στο παλιό Ρέθυμνο, θα φθάσουν στο τυπογραφείο για να συγκεντρωθούν σε μια έκδοση. Θα είναι μια ακόμα πολύτιμη συμβολή στα Κρητικά Γράμματα και τη χρειαζόμαστε.