Θα μπορούσε να διεκδικήσει τον τίτλο του πολυγραφότερου συνεργάτη εφημερίδας, γιατί δεν περνούσε μέρα που να λείπει κείμενό του από τον τοπικό τύπο.
Κι όμως ο κ. Ανδρέας Σταυρουλάκης ποτέ δεν ζήτησε τίποτα, πέρα από την εκτίμηση του αναγνωστικού κοινού, που την έχει άλλωστε αμέριστη.
Η πένα του ήταν δωρική, οι προτάσεις σύντομες και περιεκτικές, η φιλοσοφία του «ουκ εν τω πολλώ το ευ». Κι ήταν δώρο Θεού να μιλάς με τον άνθρωπο αυτό, τον δάσκαλο και εκτός έδρας, που σου μετέδιδε χαρισματικά τα πιστεύω του για τις ηθικές αξίες, το πολύτιμο αγαθό της δημοκρατίας, τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου.
Το ύφος του ήταν πάντα μειλίχιο κι ο ίδιος πρότυπο ευπρέπειας στους τρόπους, στην εμφάνιση, στον χαρακτήρα. Μιλούσε πάντα στον πληθυντικό ακόμα και στους νεότερους σε ηλικία γνωστούς του. Σημείο οικειότητας ήταν να απαλείψει το κύριος ή κυρία. Αλλά και πάλι ο πληθυντικός κρατούσε τους τύπους της ευγενικής απόστασης. Όπως συνήθιζαν οι ευπατρίδες της εποχής «Θα θέλατε Εύα να δώσετε το κείμενο στο τυπογραφείο;».
Όταν σχολίαζε την επικαιρότητα σε κύκλο ποτέ δεν άφηνε περιθώριο να του χρεωθεί εμπάθεια ή φανατισμός. Εκεί που ήταν αμετανόητα οξύς ήταν σχολιάζοντας, στο ενυπόγραφο πάντα κείμενό του, τα κακώς κείμενα. Κι όταν καμιά φορά ο εκδότης διακρίνοντας υπερβολική οξύτητα με αρκετό τακτ ζητούσε να απαλύνει κάπως το ύφος, εκείνος αδιάλλακτος έσπευδε να διευκρινίσει. «Ευχαρίστως να το αποσύρω αλλά δεν μπορώ να μην εκφράσω επακριβώς τη σκέψη και τη θέση μου».
Και πριν φύγει, γύριζε να με αναζητήσει και να μου πει «Ξέρετε Εύα η δημοσιογραφία δεν είναι ανταλλαγή φιλοφρονήσεων. Καταλαβαίνετε τι θέλω να πω…».
Είχε πάντα κάτι να μου πει, κάτι να επισημάνει καλοπροαίρετα στα κείμενά μου κι είχε καταφέρει να καταθέτω στην κρίση του κάθε μου σκέψη, γιατί η συμβουλή του ήταν πολύτιμη. Κι ο δικός μου πατέρας ήταν τόσο μακριά…
Συγγραφέας και λαογράφος
Ο Ανδρέας Σταυρουλάκης ήταν επίσης ένας εξαίρετος συγγραφέας και λαογράφος.
Εκείνος μου έμαθε μέσα από τα κείμενά του τα ήθη και τα έθιμα τις μεγαλογιορτές στα χωριά μας.
Από όσα θυμάμαι δύο περιστατικά σκιαγραφούν απόλυτα το χαρακτήρα του Ανδρέα Σταυρουλάκη.
Ήταν περίοδος χούντας κι εγώ προσπαθούσα να απαλλαγώ από τον συνήθη επισκέπτη της συμφοράς που εννοούσε να περνά από κόσκινο και τη μικρή αγγελία της εφημερίδας. Κάποια στιγμή μπήκε ο κ. Ανδρέας ν’ αφήσει το κείμενό του και με την οξυδέρκεια που τον διέκρινε κατάλαβε αμέσως τι γίνεται. Ζήτησε με τον δικό του τρόπο να συνεργαστούμε και επικαλούμενος μεγάλη πίεση χρόνου, υποχρέωσε τον ανεπιθύμητο να σηκωθεί.
Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν είδα τον υπηρεσιακό παράγοντα του καθεστώτος να στέκεται με σεβασμό μπροστά στον δάσκαλο, να του συστήνεται και να του θυμίζει πως ήταν μαθητής του.
– Κρίμα άκουσα τον δάσκαλο να λέει κι αφού πέρασαν μερικά λεπτά έντονης σιωπής πρόσθεσε «που δεν σας θυμάμαι».
Μια άλλη φορά έτυχε να έρθει, ενώ ήταν στην εφημερίδα ο Γιάννης ο Κεφαλογιάννης. Επειδή γνώριζα τον άνθρωπο και τις πεποιθήσεις του κι εκείνες τις εποχές τα κομματικά πάθη ήταν έντονα, κάπου αγχώθηκα. Δεν ήξερα πως θα εξελιχθεί η απρόοπτη αυτή συνάντηση.
Αντίθετα ο κ. Ανδρέας χαιρέτισε ευγενικά και είπε στον υπουργό:
-Σας είμαι ευγνώμων.
Κι επειδή ο άλλος κοιτούσε απορημένος ο καλός μου δάσκαλος πρόσθεσε:
– Είχα κάποιο πρόβλημα υγείας την ημέρα που συναντηθήκαμε στη Νομαρχία για κάποιο θέμα των πολιτικών συνταξιούχων. Κι εσείς μου συστήσατε να ακολουθήσω μια αγωγή που με θεράπευσε.
Όταν έφυγε ο κ. Ανδρέας, παράτησε ο γιατρός κάτι χαρτιά που διάβαζε και μου είπε:
– Μ’ αρέσουν αυτοί οι άνθρωποι ξέρεις. Μπορεί να μας χωρίζει άβυσσος πολιτικού πιστεύω αλλά έχουν βρε παιδί μου ποιότητα. Δεν βλέπεις τον Σταυρουλάκη;
Δίδαξε για δεκαετίες σε σχολεία της υπαίθρου
Ο Ανδρέας Σταυρουλάκης γεννήθηκε το 1907, στο χωριό Μουρνέ Αγίου Βασιλείου. Οι γονείς του ήταν αγράμματοι αγρότες. Αλλά κάθε φορά που μου μιλούσε γι’ αυτούς μου έδινε την αίσθηση ότι μιλούσε για πρυτάνεις της αρχοντιάς και της πρεπιάς. Από τα έξι παιδιά της οικογένειας μόνον ο Ανδρέας σπούδασε. Δεν μπορούσαν οι γονείς του να παραβλέψουν τη ζωηρή του έφεση για μάθηση. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές, σπούδασε παιδαγωγικά και δάσκαλος πια ετοιμάστηκε για τον αγώνα της ζωής. Ήδη κρατούσε περγαμηνές ήθους, επιμέλειας και συνέπειας με ό, τι καταπιανόταν.
Υπηρέτησε τη στοιχειώδη πρωτοβάθμια δημόσια εκπαίδευση με ευσυνειδησία, φιλοπονία και αγάπη επί 38 ολόκληρα χρόνια. Τα 25 από αυτά τα πέρασε στην ύπαιθρο δείγμα του ασυμβίβαστου χαρακτήρα του. Εκείνα τα χρόνια, που όλα τα καθόριζε το φρόνημα του δασκάλου και η άριστη σχέση με τον επιθεωρητή, οι δημοκράτες και οι απροσκύνητοι δάσκαλοι δεν καλοπερνούσαν.
Ο Ανδρέας Σταυρουλάκης ως δάσκαλος άφησε τα έντονα ίχνη του στα χωριά, Αείμονας, Καρίνες, Σπήλι, Ασώματος, Ορνέ, Αγιος Βασίλειος.
Κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής υπηρέτησε στο 22ο και 23ο Πολυθέσια Πειραιά και στο 1ο Πολυθέσιο Γυθείου σαν αποσπασμένος, ενώ το 1953 μετατέθηκε στο 2ο εξαθέσιο σχολείο Ρεθύμνου από όπου και συνταξιοδοτήθηκε με το βαθμό του Διευθυντή το 1966.
Πάθος για τη δημοσιογραφία
Από τα πρώτα χρόνια που υπηρετούσε στην εκπαίδευση ασχολήθηκε παράλληλα με τη δημοσιογραφία. Στα χωριά που ήταν δάσκαλος εργαζόταν και σαν ανταποκριτής επαρχιακών εφημερίδων. Λάτρευε το διάβασμα και το γράψιμο ήταν η διαφυγή του. Ασχολήθηκε με ζήλο στη συλλογή λαογραφικού υλικού και συνέγραψε πάνω από 250 κρητικές ηθογραφίες. Απλά και γλαφυρά τα διηγήματα αυτά αποπνέουν την αγνότητα της παράδοσης. Έθιμα, ήθη, θρύλοι και δοξασίες παρελαύνουν από ενότητες γραμμένες με φροντίδα και γλωσσικό πλούτο.
Είχε δημοσιεύσει γύρω στα 500 κρητικά ανέκδοτα, καθώς και πολλά δίστιχα, παροιμίες και παραδόσεις.
Αυτά όλα τα είχε ταξινομήσει με το μεράκι αρχειοθέτη υποδειγματικά κι όπως μου έλεγε μπορούσε με κλειστά μάτια να ανασύρει το φάκελο που τον ενδιέφερε ανά πάσα στιγμή.
Κάθε τοπική εφημερίδα είχε κείμενά του και μάλιστα σε τακτικές περιόδους. Ήταν ανεξάντλητος σε θεματική χωρίς να επαναλαμβάνεται. Ποτέ δεν έθιγε γνωστό θέμα αν δεν είχε ο ίδιος να προσθέσει μερικές πινελιές από προσωπική έρευνα. Και που δεν βρίσκεις κείμενά του «Κρητική Επιθεώρηση», «Ρεθεμνιώτικα Νέα», «Βήμα», «Ελεύθερη Γνώμη» από τις καθημερινές εφημερίδες, στην εβδομαδιαία «Αλλαγή», στα Λαογραφικά και ιστορικά περιοδικά «Προμηθέας», «Ρεθεμνιώτικα Χρονικά», και «Κέντρος».
Εκατοντάδες τα άρθρα του, οι μελέτες, οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις και τα χρονογραφήματα.
Αθεράπευτα προοδευτικός
Μέσα από τα κείμενά του ο Σταυρουλάκης διακήρυξε σύγχρονες προοδευτικές αντιλήψεις και ιδέες.
Με θάρρος και παρρησία αντιμετώπισε τις σαθρές αντιλήψεις του καιρού του, τη δεισιδαιμονία και την προκατάληψη, την οπισθοδρομικότητα, τις αναχρονιστικές μεθόδους, την παραποίηση και καπηλεία της θρησκείας από μερίδα του Κλήρου. Και είχε τη λεβεντιά να διασαλπίσει την ανάγκη μεταρρυθμίσεων.
Έδωσε αγώνα για να καταργηθούν τα κόλλυβα στα μνημόσυνα και προώθησε τις δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα αντί για μνημόσυνα.
Επιδόθηκε ιδιαίτερα και στη βιβλιοκριτική δημοσιεύοντας πάνω από 300 στον τοπικό τύπο. Από τις εκδόσεις του θα πρέπει να αναφέρουμε «Παιδαγωγικά Ερεθίσματα» 1949, «Αγωγή στην πράξη» 1959, «Η παιδική ζήλεια» 1960, «Οι καταχανάδες» 1982, «Αγώνες και κτυποκάρδια της Κατοχής» 1984. «Οι συμπληγάδες», «Ιστορικά θέματα», «Επιλογές», «Αγωγή και παιδί» και τη μονογραφία «Τα μοναχοπαίδια».
Διετέλεσε και από τους στενούς συνεργάτες του Ραδιοφωνικού Σταθμού Κρήτης.
Έφυγε αθόρυβα τον Ιούλιο του 1997. Αλλά εκείνοι που τον έζησαν από κοντά δεν ένοιωσαν ποτέ την απουσία του. Σαν δάσκαλος, σαν δημοσιογράφος, σαν δημοκράτης, σαν ΑΝΘΡΩΠΟΣ άφησε παντού τα χνάρια του. Ο ΑΛΕΚΟΣ το σύνηθες όνομα που έδινε στον ήρωα των διηγημάτων του, αυτοβιογραφικά τα περισσότερα, παραμένει τόσο οικείος να διδάσκει θάρρος και πίστη.
Ένα μικρό κερί ανάβουμε στη μνήμη του με το αφιέρωμα αυτό. Ασήμαντο μπροστά στο τόσο φως που σκόρπισε με την πληθωρική εκπαιδευτική και συγγραφική παρουσία του όπου κι αν έγραψε, όπου κι αν δίδαξε. Για να έχει έτσι επάξια κερδίσει την υστεροφημία ενός Ρεθεμνιώτη που ήξερε να τιμά τις παραδόσεις και να υπηρετεί τις ηθικές αξίες με κάθε τίμημα.
Εύα Λαδιά